Chỉ số ALT là gì và khi nào cần lo lắng?

Chào bạn! Câu hỏi của bạn rất phổ biến trong phòng khám của tôi. ALT (Alanine Aminotransferase) là một enzyme chủ yếu có trong tế bào gan. Khi gan bị tổn thương, enzyme này rò rỉ vào máu, khiến nồng độ ALT trong xét nghiệm tăng lên. Vì vậy, chỉ số ALT là một dấu hiệu sinh học quan trọng giúp đánh giá sức khỏe gan, dù không phải lúc nào tăng ALT cũng đồng nghĩa với bệnh gan nặng.
Dưới đây, tôi sẽ giải thích rõ hơn để bạn hiểu bản chất vấn đề và biết khi nào nên đi khám sâu hơn.
Mức ALT bình thường là bao nhiêu?
Ở người trưởng thành, mức ALT bình thường thường dao động từ 5–37 IU/L (đơn vị quốc tế/lít), nhưng phạm vi tham chiếu có thể khác nhau tùy phòng xét nghiệm, giới tính và phương pháp đo. Một số nơi đưa ra giới hạn như:
– 4–36 U/L
– 7–56 U/L
Điều quan trọng nhất: bạn nên xem phần “giá trị tham chiếu” in ngay trên phiếu xét nghiệm của mình, vì đó là chuẩn áp dụng cho kết quả cụ thể của bạn.
Nguyên nhân khiến ALT tăng cao
ALT tăng phản ánh tổn thương tế bào gan, nhưng nguyên nhân rất đa dạng — từ lành tính đến nghiêm trọng:
– Rối loạn chuyển hóa gan do mỡ (gan nhiễm mỡ không do rượu): rất phổ biến ở người thừa cân, tiểu đường hoặc rối loạn lipid.
– Viêm gan do virus (A, B, C, E…): đặc biệt viêm gan B mạn tính có thể làm ALT tăng âm ỉ trong thời gian dài.
– Tổn thương gan do thuốc hoặc chất độc: như paracetamol quá liều, thuốc kháng lao, thảo dược không rõ nguồn gốc, rượu bia.
– Viêm gan tự miễn hoặc bệnh lý ứ mật.
– Tăng ALT tạm thời do vận động mạnh, chấn thương cơ, thậm chí nhịn ăn kéo dài.
Trong thực tế lâm sàng, tôi từng gặp nhiều bệnh nhân hoảng hốt vì ALT tăng nhẹ (50–80 U/L), nhưng sau kiểm tra kỹ thì chỉ do uống rượu cuối tuần hoặc vừa tập gym quá sức!
Khi nào ALT tăng là dấu hiệu nguy hiểm?
Không phải cứ ALT cao là nguy hiểm, nhưng mức độ tăng và bối cảnh lâm sàng mới là chìa khóa:
– Tăng nhẹ đến trung bình (dưới 200–300 U/L): thường gặp trong gan nhiễm mỡ, viêm gan mạn tính, hoặc dùng thuốc.
– Tăng đáng kể (500–1000 U/L trở lên): gợi ý tổn thương gan cấp tính, cần đánh giá khẩn trương.
– ALT > 1000 U/L, đặc biệt trên 3000 U/L: đây là tình huống cấp cứu gan, có thể do:
– Viêm gan virus cấp tính (như viêm gan A hoặc B bùng phát)
– Hoại tử gan do thuốc (ví dụ: ngộ độc paracetamol)
– Suy gan cấp do sốc nhiễm trùng, suy tuần hoàn
– Một số trường hợp hiếm như ung thư gan xâm lấn rộng
Tuy nhiên, có trường hợp ALT tăng rất cao nhưng hồi phục hoàn toàn nếu được can thiệp kịp thời — nên đừng hoảng, nhưng cũng đừng chủ quan.
Dấu hiệu cảnh báo bạn nên đi khám ngay
Ngoài chỉ số ALT, hãy chú ý các triệu chứng đi kèm:
– Vàng da, vàng mắt
– Mệt mỏi kéo dài, chán ăn, buồn nôn
– Nước tiểu sẫm màu, phân bạc màu
– Đau tức vùng hạ sườn phải
– Sụt cân không rõ nguyên nhân
Nếu ALT tăng kèm bất kỳ dấu hiệu nào trên, bạn nên đến chuyên khoa gan mật càng sớm càng tốt.
Làm gì khi phát hiện ALT cao?
Đừng tự ý dùng “thuốc giải độc gan” hay thực phẩm chức năng! Thay vào đó:
– Gặp bác sĩ chuyên khoa tiêu hóa – gan mật để đánh giá tổng thể: tiền sử bệnh, thuốc đang dùng, lối sống, xét nghiệm bổ sung (AST, GGT, bilirubin, siêu âm gan…).
– Ngưng rượu bia, tránh thuốc không cần thiết, đặc biệt là các loại thảo dược “mát gan” không rõ nguồn gốc.
– Kiểm soát cân nặng, ăn uống lành mạnh, vận động đều — đặc biệt nếu bạn bị gan nhiễm mỡ.
– Không nhịn ăn kéo dài hoặc tập luyện quá sức trước khi xét nghiệm, vì có thể làm ALT tăng giả.
ALT tăng là “tiếng chuông cảnh báo” từ gan, nhưng không phải lúc nào cũng là “hồi chuông tử thần”. Trong nhiều trường hợp, đây chỉ là phản ứng tạm thời và có thể đảo ngược nếu bạn điều chỉnh lối sống kịp thời. Tuy nhiên, bỏ qua chỉ số này có thể khiến bệnh gan tiến triển âm thầm — đến khi có triệu chứng rõ ràng thì đã ở giai đoạn xơ gan.
Vì vậy, hãy xem xét nghiệm ALT như một phần trong hành trình chăm sóc sức khỏe chủ động, chứ không phải để lo lắng vô ích. Nếu kết quả của bạn cao hơn bình thường, đừng chần chừ — hãy trao đổi với bác sĩ để tìm nguyên nhân thực sự và có hướng xử trí phù hợp.