Chỉ số ALT trong xét nghiệm máu là gì và khi nào cần lo lắng?
Chào bạn! Tôi hiểu nỗi lo lắng của bạn – nhiều bệnh nhân đến phòng khám cũng chia sẻ cảm giác tương tự khi lần đầu nhìn thấy chỉ số ALT bất thường trên phiếu xét nghiệm. Hãy yên tâm, tôi sẽ giải thích rõ để bạn hiểu ALT là gì, khi nào đáng lo, và bạn nên làm gì tiếp theo.
ALT (Alanine Aminotransferase), còn được gọi là SGPT, là một loại enzyme chủ yếu tồn tại trong tế bào gan. Khi gan khỏe mạnh, ALT ở trong tế bào và rất ít khi xuất hiện trong máu. Tuy nhiên, nếu tế bào gan bị tổn thương – dù nhẹ hay nặng – enzyme này sẽ “rò rỉ” vào máu, khiến nồng độ ALT tăng lên. Vì vậy, xét nghiệm ALT là một trong những công cụ quan trọng giúp bác sĩ đánh giá tình trạng gan của bạn.
Nguyên nhân phổ biến khiến ALT tăng cao
ALT tăng không phải lúc nào cũng đồng nghĩa với bệnh gan nặng, nhưng đây là tín hiệu không nên bỏ qua. Một số nguyên nhân thường gặp bao gồm:
– Gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD): Đây là nguyên nhân hàng đầu ở người thừa cân, béo phì, hoặc có rối loạn chuyển hóa (đái tháo đường, mỡ máu cao).
– Viêm gan do virus (như viêm gan B, C): Có thể không có triệu chứng rõ ràng nhưng vẫn làm tổn thương gan âm thầm.
– Lạm dụng rượu bia: Rượu là chất độc trực tiếp với tế bào gan, dễ gây viêm gan do rượu.
– Tác dụng phụ của thuốc: Một số thuốc giảm đau, kháng sinh, thuốc hạ mỡ máu, hay thậm chí thực phẩm chức năng có thể ảnh hưởng đến gan.
– Tập luyện quá sức hoặc chấn thương cơ: Dù ALT đặc hiệu với gan hơn AST, nhưng tổn thương cơ nặng đôi khi cũng làm ALT tăng nhẹ.
Khi nào bạn nên đi khám ngay?
ALT tăng đơn độc ở mức nhẹ (dưới 2 lần giới hạn trên) đôi khi chỉ là phản ứng tạm thời. Tuy nhiên, bạn nên đi khám nếu có các dấu hiệu sau:
– ALT tăng trên 2–3 lần mức bình thường và kéo dài hơn 2 tuần.
– Kèm theo mệt mỏi kéo dài, vàng da, chán ăn, buồn nôn, nước tiểu sẫm màu.
– Có tiền sử uống rượu nhiều, béo phì, đái tháo đường, hoặc gia đình có người mắc bệnh gan.
– Đang dùng thuốc hoặc thực phẩm chức năng có nguy cơ gây độc gan.
Trong phòng khám, tôi thường yêu cầu thêm các xét nghiệm như: AST, GGT, bilirubin, siêu âm gan, hoặc xét nghiệm viêm gan virus để xác định nguyên nhân chính xác.
Làm sao để hạ ALT và bảo vệ gan?
Nếu ALT tăng do lối sống (như gan nhiễm mỡ), bạn hoàn toàn có thể cải thiện bằng những thay đổi đơn giản nhưng hiệu quả:
– Hạn chế hoặc ngừng uống rượu bia hoàn toàn – đây là bước quan trọng nhất nếu bạn có thói quen này.
– Giảm cân từ từ (nếu thừa cân): Giảm 5–10% trọng lượng cơ thể có thể làm giảm đáng kể mỡ gan và men gan.
– Ăn uống lành mạnh: Tăng rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt; hạn chế đồ chiên rán, đường và thực phẩm chế biến sẵn.
– Tập thể dục đều đặn: 30 phút đi bộ nhanh mỗi ngày đã đủ để hỗ trợ chức năng gan.
– Không tự ý dùng thuốc hoặc thực phẩm chức năng mà không có chỉ định y khoa – kể cả những sản phẩm “mát gan” được quảng cáo rộng rãi.
ALT thấp có nguy hiểm không?
Thực tế, ALT thấp rất hiếm khi là vấn đề lâm sàng. Trong một số trường hợp, nó có thể liên quan đến thiếu vitamin B6 – một đồng yếu tố cần thiết cho hoạt động của enzyme này – nhưng điều này hiếm gặp ở người ăn uống đầy đủ. Bạn không cần lo lắng nếu chỉ số ALT của mình thấp, trừ khi có biểu hiện thiếu dinh dưỡng rõ rệt.
ALT cao thường là “tiếng chuông cảnh báo” sớm từ gan – cơ quan thầm lặng ít khi kêu đau. Nhiều bệnh nhân của tôi chỉ phát hiện gan nhiễm mỡ hoặc viêm gan mạn tính nhờ xét nghiệm máu định kỳ. Vì vậy, thay vì hoảng hốt, bạn hãy xem đây là cơ hội để kiểm tra sức khỏe gan một cách chủ động.
Nếu ALT của bạn tăng nhẹ, đừng vội nghĩ đến bệnh nặng – nhưng cũng đừng bỏ qua. Hãy trao đổi với bác sĩ để được đánh giá toàn diện, thay vì tự chẩn đoán qua mạng hoặc dùng “thuốc giải độc gan” không rõ nguồn gốc. Gan có khả năng hồi phục rất tốt nếu được phát hiện và can thiệp kịp thời.
