Bạch cầu là gì và vai trò của chúng trong hệ miễn dịch?

Chào bạn, tôi hiểu nỗi lo lắng của bạn, đặc biệt khi kết quả xét nghiệm máu có chỉ số bất thường. Bạch cầu thực chất là những “chiến binh” thầm lặng bảo vệ cơ thể bạn khỏi vi khuẩn, virus và các tác nhân gây bệnh. Chúng không chỉ phản ứng khi có nhiễm trùng mà còn tham gia vào nhiều quá trình miễn dịch quan trọng khác. Dưới đây, tôi sẽ giải thích rõ hơn về bản chất, chức năng và ý nghĩa lâm sàng của bạch cầu để bạn hiểu đúng và bớt lo.

Bạch cầu là gì và chúng hoạt động ra sao?

Bạch cầu (hay còn gọi là tế bào bạch cầu) là một thành phần thiết yếu của hệ miễn dịch, được sản xuất chủ yếu trong tủy xương và lưu thông trong máu cũng như hệ bạch huyết. Khác với hồng cầu – chuyên chở oxy – bạch cầu không mang chức năng vận chuyển, mà thay vào đó, chúng “tuần tra” cơ thể để phát hiện và tiêu diệt các mối đe dọa.

Khi có vi khuẩn xâm nhập qua vết thương, virus tấn công tế bào, hay thậm chí khi cơ thể phản ứng với phấn hoa (gây dị ứng), bạch cầu sẽ nhanh chóng di chuyển đến vị trí đó để xử lý. Một số “ăn” trực tiếp mầm bệnh (gọi là thực bào), số khác sản xuất kháng thể hoặc điều phối phản ứng viêm – tất cả đều nhằm mục tiêu duy nhất: giữ cho bạn khỏe mạnh.

Các loại bạch cầu chính và chức năng riêng biệt

Có năm loại bạch cầu chính, mỗi loại đảm nhận một “nhiệm vụ chiến đấu” khác nhau:

– Bạch cầu trung tính (Neutrophils): Chiếm tới 50–70% tổng số bạch cầu. Đây là lực lượng phản ứng nhanh đầu tiên khi có nhiễm trùng do vi khuẩn hoặc nấm. Chúng tiêu diệt mầm bệnh bằng cách bao vây và tiêu hóa (thực bào).

– Bạch cầu lympho (Lymphocytes): Gồm tế bào B (sản xuất kháng thể) và tế bào T (tiêu diệt tế bào bị nhiễm virus hoặc tế bào ung thư). Chúng là trụ cột của miễn dịch đặc hiệu – nghĩa là “ghi nhớ” mầm bệnh để phản ứng nhanh hơn trong lần sau.

– Bạch cầu mono (Monocytes): Di chuyển vào mô và biến thành đại thực bào – những “máy dọn dẹp” lớn, có khả năng nuốt chửng vi khuẩn, tế bào chết và mảnh vụn viêm.

– Bạch cầu ái toan (Eosinophils): Chủ yếu chống lại ký sinh trùng (như giun sán) và tham gia vào phản ứng dị ứng, hen suyễn.

– Bạch cầu ái kiềm (Basophils): Giải phóng histamine và các chất trung gian gây viêm – góp phần vào phản ứng dị ứng cấp tính (như nổi mề đay, sốc phản vệ).

Chỉ số bạch cầu trong xét nghiệm máu nói lên điều gì?

Khi bạn làm xét nghiệm máu toàn phần (CBC), chỉ số bạch cầu (WBC – White Blood Cell count) là một trong những thông số quan trọng nhất. Bình thường, người lớn có khoảng 4.000–11.000 bạch cầu/μL máu. Tuy nhiên, con số này có thể thay đổi tùy theo tình trạng sức khỏe:

– Bạch cầu tăng (leukocytosis): Thường gặp trong nhiễm trùng (đặc biệt do vi khuẩn), viêm (như viêm khớp dạng thấp), stress nặng, chấn thương, hoặc một số bệnh lý máu như bệnh bạch cầu. Trong phòng khám, tôi từng gặp nhiều bệnh nhân lo lắng khi thấy bạch cầu tăng nhẹ sau cảm cúm – nhưng đó thường là phản ứng sinh lý bình thường.

– Bạch cầu giảm (leukopenia): Có thể do nhiễm virus (như sốt xuất huyết, HIV), suy tủy xương, dùng thuốc ức chế miễn dịch (như corticosteroid kéo dài), hoặc suy dinh dưỡng. Tình trạng này làm cơ thể dễ bị nhiễm trùng hơn.

Lưu ý: Chỉ số bạch cầu đơn lẻ không đủ để chẩn đoán bệnh. Bác sĩ sẽ kết hợp với các chỉ số khác (như phân loại bạch cầu, CRP, triệu chứng lâm sàng) để đánh giá toàn diện.

“Bệnh bạch cầu” có phải lúc nào cũng là ung thư?

Nhiều người nghe “bệnh bạch cầu” liền nghĩ ngay đến ung thư máu – và điều này không sai, nhưng cần hiểu rõ hơn.

“Bệnh bạch cầu” (leukemia) là một nhóm bệnh ung thư bắt nguồn từ tủy xương, nơi sản xuất quá nhiều bạch cầu non, bất thường. Những tế bào này không thể thực hiện chức năng miễn dịch, đồng thời lấn át hồng cầu và tiểu cầu, dẫn đến thiếu máu, dễ bầm, chảy máu và nhiễm trùng tái đi tái lại.

Tuy nhiên, tăng bạch cầu trong xét nghiệm thông thường KHÔNG đồng nghĩa với bệnh bạch cầu. Hầu hết các trường hợp tăng bạch cầu đều do nguyên nhân lành tính như nhiễm trùng. Chỉ khi có biểu hiện bất thường kéo dài (sốt không rõ nguyên nhân, sụt cân, hạch to, xuất huyết da…) và xét nghiệm máu cho thấy bạch cầu rất cao kèm tế bào non, bác sĩ mới nghi ngờ và chỉ định làm thêm xét nghiệm chuyên sâu (như tủy đồ).

Bạch cầu là “lá chắn sống” của cơ thể – chúng phản ứng nhanh nhạy với mọi mối đe dọa bên trong và bên ngoài. Việc theo dõi chỉ số bạch cầu giúp phát hiện sớm nhiễm trùng, viêm hoặc các rối loạn miễn dịch. Tuy nhiên, bạn không nên tự chẩn đoán dựa trên kết quả xét nghiệm đơn lẻ. Nếu bạch cầu tăng/giảm nhẹ mà không có triệu chứng, có thể chỉ cần theo dõi. Nhưng nếu kèm theo mệt mỏi kéo dài, sốt, sụt cân, hoặc các dấu hiệu bất thường khác – hãy đi khám chuyên khoa huyết học để được đánh giá chính xác.

Tóm lại: Bạch cầu không chỉ là con số trên phiếu xét nghiệm – chúng là biểu hiện sinh động của hệ miễn dịch đang hoạt động. Hiểu đúng về chúng giúp bạn chủ động hơn trong việc chăm sóc sức khỏe, thay vì lo lắng vô căn cứ.