U não là gì và có nguy hiểm không?
Chào bạn,
U não không phải là một bệnh đơn lẻ, mà là thuật ngữ chỉ sự xuất hiện của một khối mô bất thường trong sọ – có thể lành tính hoặc ác tính – phát triển từ các tế bào não, màng não, dây thần kinh sọ, mạch máu hoặc di căn từ cơ quan khác. Không phải mọi cơn đau đầu đều liên quan đến u não, nhưng nếu triệu chứng kéo dài, kèm theo rối loạn thần kinh, bạn nên được đánh giá y khoa kịp thời.
Dưới đây, tôi sẽ giải thích chi tiết để bạn hiểu rõ hơn về bản chất, dấu hiệu cảnh báo và cách xử trí khi nghi ngờ u não.
U não là gì – bản chất y học và phân loại
U não hình thành khi các tế bào trong não hoặc cấu trúc liên quan (như màng não, tuyến yên, dây thần kinh thị giác…) phân chia mất kiểm soát, tạo thành một khối bất thường.
Có hai nhóm chính:
– U nguyên phát: khởi phát ngay trong não, có thể lành tính (u màng não, u thần kinh sọ) hoặc ác tính (u nguyên bào thần kinh đệm – glioblastoma).
– U di căn: lan đến não từ ung thư ở nơi khác như phổi, vú, thận… Đây là dạng phổ biến hơn ở người lớn tuổi.
Điều quan trọng cần nhớ: dù lành tính, u não vẫn có thể gây tổn thương nghiêm trọng do chèn ép vào mô não – vốn nằm trong hộp sọ kín, không có chỗ giãn nở.
Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ dẫn đến u não
Hiện nay, nguyên nhân chính xác của đa số u não vẫn chưa được làm rõ, nhưng một số yếu tố có liên quan bao gồm:
– Di truyền: hội chứng như neurofibromatosis, Li-Fraumeni, von Hippel-Lindau làm tăng nguy cơ.
– Phơi nhiễm bức xạ liều cao: đặc biệt vùng đầu cổ trong điều trị ung thư trước đó.
– Tuổi tác: một số loại u não gặp nhiều ở trẻ em (u tủy cầu não), số khác lại phổ biến ở người lớn trên 50.
– Lối sống và môi trường: chưa có bằng chứng chắc chắn, nhưng hút thuốc, hóa chất công nghiệp có thể đóng vai trò gián tiếp.
Tôi từng gặp nhiều bệnh nhân lo lắng rằng dùng điện thoại nhiều gây u não – tuy nhiên, đến nay chưa có nghiên cứu nào chứng minh mối liên hệ này.
Dấu hiệu cảnh báo u não – khi nào cần đi khám ngay?
U não có thể tiến triển âm thầm, nhưng những triệu chứng sau đây đáng lo ngại và cần thăm khám sớm:
– Đau đầu mới xuất hiện, ngày càng nặng, đặc biệt về đêm hoặc khi ho, hắt hơi.
– Buồn nôn, nôn không liên quan đến ăn uống, kèm theo đau đầu.
– Rối loạn thị giác: nhìn đôi, mờ, mất thị trường.
– Co giật lần đầu ở người lớn.
– Yếu, tê, vụng về một bên cơ thể; nói ngọng, mất thăng bằng.
– Thay đổi tính cách, giảm trí nhớ, lú lẫn – nhất là ở người trẻ.
Lưu ý: không phải ai có u não cũng đau đầu, và ngược lại – đau đầu rất hiếm khi do u não (chỉ chiếm dưới 1% các trường hợp).
Chẩn đoán và điều trị u não – quy trình thực tế tại phòng khám
Khi nghi ngờ u não, chúng tôi thường bắt đầu bằng khám thần kinh chuyên sâu, sau đó chỉ định:
– Chụp cộng hưởng từ (MRI) não có thuốc cản quang: tiêu chuẩn vàng để phát hiện và đánh giá u.
– CT scan: nếu không có MRI, dùng trong cấp cứu hoặc đánh giá chảy máu.
– Sinh thiết: để xác định loại u, mức độ ác tính và hướng điều trị.
Tùy vào loại u, vị trí và sức khỏe bệnh nhân, phương pháp điều trị có thể bao gồm:
– Phẫu thuật: cắt bỏ toàn bộ hoặc một phần khối u.
– Xạ trị và hóa trị: đặc biệt với u ác tính hoặc không thể mổ.
– Theo dõi định kỳ: với u nhỏ, lành tính, không gây triệu chứng.
Trong nhiều trường hợp, mục tiêu điều trị không chỉ là “loại bỏ khối u” mà còn giữ nguyên chức năng thần kinh và chất lượng sống cho bệnh nhân.
Đừng hoảng, nhưng đừng chủ quan
U não là chẩn đoán đáng lo, nhưng không phải án tử. Nhiều u lành tính có thể chữa khỏi hoàn toàn nếu phát hiện sớm. Ngược lại, tự ý suy diễn, lo âu quá mức khi chỉ có đau đầu thông thường lại gây stress không cần thiết.
Nếu bạn có các triệu chứng thần kinh kéo dài > 2 tuần, hãy đến chuyên khoa thần kinh để được đánh giá đúng mức – không cần hoảng, nhưng cũng đừng bỏ qua. Trong phòng khám, tôi luôn khuyên bệnh nhân: “Đừng đợi đến khi liệt mới đi khám – lúc đó, não đã chịu áp lực quá lâu rồi.”
Hy vọng những chia sẻ trên giúp bạn hiểu rõ “u não là gì” và biết cách phản ứng phù hợp. Nếu còn thắc mắc, hãy trao đổi trực tiếp với bác sĩ – vì mỗi trường hợp đều cần đánh giá cá thể hóa.
