Bệnh K là gì?

Chào bạn, cảm ơn bạn đã chia sẻ nỗi lo lắng rất thật lòng này. Đúng vậy — “bệnh K” chính là cách gọi dân gian, mang tính né tránh của bệnh ung thư. Từ “K” xuất phát từ cách phát âm chữ cái đầu tiên trong từ tiếng Anh “cancer” — khi đọc nhanh, âm /k/ nghe giống như “K”. Trong nhiều nền văn hóa, người ta thường dùng cách gọi này để giảm bớt cảm giác nặng nề, sợ hãi khi nhắc đến căn bệnh này.

Về bản chất, ung thư không phải là một bệnh đơn lẻ, mà là một nhóm hơn 100 bệnh lý khác nhau, cùng chung đặc điểm: sự tăng sinh bất thường, mất kiểm soát của tế bào. Khác với tế bào bình thường — có chu kỳ sống, phân chia và chết theo chương trình — tế bào ung thư “bỏ ngoài tai” các tín hiệu điều khiển, tiếp tục phân chia liên tục, xâm lấn mô lành xung quanh và có thể lan xa (di căn) qua máu hoặc hệ bạch huyết.

Nguyên nhân gây ung thư: Không phải do “số phận”, mà thường là tích lũy từ nhiều yếu tố

Trong thực tế lâm sàng, tôi thấy rất nhiều bệnh nhân tự trách mình: “Chắc do mình xui”, “Do nghiệp báo”… Nhưng y học hiện đại đã chứng minh rằng ung thư là kết quả của sự tương tác phức tạp giữa gen và môi trường sống. Cụ thể:

– Yếu tố di truyền: Một số đột biến gen (như BRCA1/BRCA2 trong ung thư vú) có thể truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác, làm tăng nguy cơ — nhưng chỉ chiếm khoảng 5–10% tổng số ca ung thư.

– Lối sống không lành mạnh: Hút thuốc lá (gây hơn 15 loại ung thư), uống rượu bia thường xuyên, ăn nhiều thịt chế biến, ít rau củ, ít vận động và béo phì — đây là nguyên nhân hàng đầu có thể phòng tránh được.

– Tác động môi trường: Tiếp xúc lâu dài với amiăng, benzen, khói bụi công nghiệp, bức xạ ion hóa (như tia X liều cao)…

– Nhiễm trùng mạn tính: Virus HPV (gây ung thư cổ tử cung, hầu họng), virus viêm gan B/C (dẫn đến ung thư gan), vi khuẩn H. pylori (liên quan đến ung thư dạ dày).

– Tuổi tác: Càng lớn tuổi, khả năng sửa chữa DNA của cơ thể càng suy giảm, khiến đột biến tích tụ — vì vậy hơn 60% ca ung thư xảy ra ở người trên 65 tuổi.

Dấu hiệu cảnh báo ung thư: Đừng chủ quan với những thay đổi “nhỏ”

Ung thư ở giai đoạn sớm thường không gây đau, nên dễ bị bỏ qua. Tuy nhiên, cơ thể luôn “gửi tín hiệu” nếu bạn chịu lắng nghe. Dưới đây là những dấu hiệu cảnh báo đỏ bạn nên đi khám ngay:

– Sụt cân không rõ nguyên nhân (giảm >5 kg trong 6–12 tháng mà không ăn kiêng hay tập luyện).

– Mệt mỏi kéo dài, nghỉ ngơi không cải thiện.

– Xuất hiện khối u, cục cứng ở vú, cổ, hạch, tinh hoàn… không đau, không biến mất.

– Chảy máu bất thường: ra máu sau mãn kinh, đi cầu ra máu, ho ra máu, chảy máu mũi tái diễn.

– Thay đổi thói quen tiêu hóa hoặc bài tiết: táo/bón kéo dài, tiểu buốt, tiểu ra máu, nuốt vướng.

– Ho, khàn tiếng dai dẳng trên 3 tuần — đặc biệt ở người hút thuốc.

– Vết loét lâu lành (trên da, niêm mạc miệng, sinh dục).

Lưu ý: Những triệu chứng này không đồng nghĩa với ung thư, nhưng nếu kéo dài hoặc tái phát — bạn nên chủ động tầm soát.

Phòng ngừa và điều trị: Ung thư không còn là “án tử” nếu phát hiện sớm

Ngày nay, nhiều loại ung thư có thể chữa khỏi hoàn toàn nếu được phát hiện ở giai đoạn sớm — ví dụ như ung thư vú, cổ tử cung, đại trực tràng, tuyến giáp. Các phương pháp điều trị hiện đại bao gồm:

– Phẫu thuật: cắt bỏ khối u khi chưa lan rộng.

– Xạ trị & hóa trị: tiêu diệt tế bào ung thư còn sót lại.

– Liệu pháp đích & miễn dịch: “nhắm đúng mục tiêu” vào đột biến gen hoặc kích hoạt hệ miễn dịch tấn công khối u — hiệu quả cao, ít tác dụng phụ hơn.

Quan trọng hơn cả điều trị là phòng ngừa. Bạn hoàn toàn có thể giảm 40–50% nguy cơ mắc ung thư bằng cách:

– Không hút thuốc và tránh khói thuốc thụ động.

– Hạn chế rượu bia — tốt nhất là không uống.

– Duy trì cân nặng khỏe mạnh (BMI 18.5–23) và tập thể dục ít nhất 150 phút/tuần.

– Ăn uống cân bằng: nhiều rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên cám; hạn chế thịt đỏ và thực phẩm chế biến sẵn.

– Tiêm vắc-xin HPV và viêm gan B — đây là biện pháp phòng ung thư hiệu quả đã được WHO khuyến cáo.

– Tầm soát định kỳ: như Pap smear (cổ tử cung), nội soi đại tràng (sau 45 tuổi), siêu âm vú, PSA (nam giới)… tùy theo độ tuổi và yếu tố nguy cơ.

Ung thư không phải là “bản án tử hình” như nhiều người vẫn nghĩ. Với y học hiện đại, nhiều bệnh nhân sống khỏe mạnh nhiều năm sau chẩn đoán, thậm chí khỏi bệnh hoàn toàn. Điều then chốt nằm ở sự chủ động: hiểu về nguy cơ, lắng nghe cơ thể, và không trì hoãn khám khi có dấu hiệu bất thường.

Nếu bạn đang lo lắng vì bản thân hoặc người thân có triệu chứng nghi ngờ — đừng im lặng. Hãy đi khám sớm. Một lần kiểm tra có thể thay đổi cả cuộc đời.