Nhồi máu cơ tim là gì và cần biết những gì khi gặp tình huống này?

Chào bạn,

Nhồi máu cơ tim là tình trạng một phần cơ tim bị hoại tử do thiếu máu nuôi dưỡng đột ngột, thường do tắc nghẽn động mạch vành — mạch máu chính cung cấp oxy cho tim. Đây là cấp cứu nội khoa nghiêm trọng, có thể đe dọa tính mạng nếu không được xử trí kịp thời. Tuy nhiên, nếu được can thiệp sớm, nhiều người vẫn có thể phục hồi tốt và sống khỏe mạnh lâu dài.

Nhồi máu cơ tim xảy ra do đâu?

Nguyên nhân phổ biến nhất là xơ vữa động mạch vành, khi mảng xơ vữa trong lòng mạch bị nứt vỡ, kích hoạt quá trình đông máu tạo cục máu đông làm tắc hoàn toàn dòng máu đến cơ tim. Ngoài ra, một số nguyên nhân ít gặp hơn bao gồm:

– Co thắt mạch vành (do stress, chất kích thích như cocaine).

– Tắc mạch do huyết khối từ nơi khác di chuyển đến.

– Viêm mạch hoặc chấn thương tim hiếm gặp.

Dấu hiệu cảnh báo nhồi máu cơ tim

Triệu chứng điển hình nhất là đau thắt ngực dữ dội, thường:

– Xuất hiện ở vùng sau xương ức, lan lên cổ, hàm, vai trái hoặc cánh tay trái.

– Kéo dài trên 15–20 phút, không giảm khi nghỉ ngơi hay dùng nitroglycerin.

– Kèm theo vã mồ hôi, buồn nôn, khó thở, cảm giác lo âu hoặc “sắp chết”.

Tuy nhiên, ở người cao tuổi, phụ nữ hoặc người đái tháo đường, triệu chứng có thể không điển hình: mệt lả, khó thở đơn thuần, đau bụng mơ hồ, thậm chí ngất mà không đau ngực.

Cần làm gì ngay khi nghi ngờ nhồi máu cơ tim?

Đây là tình huống cấp cứu y khoa. Bạn hãy:

– Gọi cấp cứu (115) ngay lập tức — đừng chần chừ, đừng tự đưa đi bằng xe máy hay ô tô riêng.

– Trong lúc chờ xe cấp cứu, cho bệnh nhân ngồi hoặc nằm yên, tránh vận động.

– Nếu có sẵn aspirin (liều 160–325 mg) và bệnh nhân không dị ứng, hãy cho nhai ngay để làm loãng máu.

– Không cho ăn, uống hay dùng bất kỳ thuốc giảm đau thông thường nào (như paracetamol) vì có thể che lấp triệu chứng.

Thời gian vàng để can thiệp tái thông mạch vành là trong vòng 90–120 phút đầu tiên kể từ khi khởi phát triệu chứng.

Nhồi máu cơ tim có chữa khỏi hoàn toàn không?

“Chữa khỏi hoàn toàn” ở đây cần hiểu là hồi phục chức năng tim và ngăn ngừa biến chứng, chứ không phải “xóa sạch” tổn thương.

– Nếu được tái thông mạch vành sớm (qua can thiệp mạch hoặc tiêu sợi huyết), phần cơ tim chưa hoại tử có thể được cứu sống, chức năng tim bảo tồn tốt.

– Tuy nhiên, vùng cơ tim đã hoại tử sẽ để lại sẹo, có thể ảnh hưởng đến khả năng bơm máu của tim về lâu dài.

– Nhiều bệnh nhân sau nhồi máu cơ tim vẫn sống khỏe 10–20 năm nếu tuân thủ điều trị và thay đổi lối sống.

Những yếu tố nguy cơ hàng đầu

Một số yếu tố làm tăng nguy cơ nhồi máu cơ tim bao gồm:

– Tăng huyết áp, rối loạn lipid máu (cholesterol LDL cao, HDL thấp).

– Đái tháo đường type 2 — làm tổn thương mạch máu sớm và âm thầm.

– Hút thuốc lá — gây co mạch, viêm nội mạc và thúc đẩy xơ vữa.

– Béo phì, lối sống ít vận động.

– Tiền sử gia đình có người trẻ bị bệnh tim mạch.

– Tuổi cao (nam >45 tuổi, nữ >55 tuổi) và giới tính nam (nguy cơ cao hơn trước mãn kinh).

Điều trị sau nhồi máu cơ tim gồm những gì?

Sau giai đoạn cấp cứu, điều trị dài hạn nhằm ổn định mảng xơ vữa, bảo vệ tim và phòng tái phát:

– Thuốc:

• Aspirin hoặc thuốc chống kết tập tiểu cầu (clopidogrel, ticagrelor).

• Statin liều cao để giảm cholesterol và ổn định mảng xơ vữa.

• Thuốc chẹn beta, ức chế men chuyển (ACEI) hoặc ARB để giảm gánh nặng cho tim.

• Kiểm soát huyết áp, đường huyết nếu có.

– Can thiệp hoặc phẫu thuật:

• Nong mạch và đặt stent nếu tắc hẹp nặng.

• Phẫu thuật bắc cầu động mạch vành (CABG) trong trường hợp tổn thương phức tạp.

– Phục hồi chức năng tim (cardiac rehab): chương trình tập luyện có giám sát, tư vấn dinh dưỡng và hỗ trợ tâm lý.

Chế độ ăn uống và vận động sau nhồi máu cơ tim

Ăn uống:

– Ưu tiên rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên cám, cá béo (cá hồi, cá mòi).

– Hạn chế muối (<5g/ngày), chất béo bão hòa (thịt đỏ, mỡ động vật), đường và đồ chế biến sẵn.

– Tránh rượu bia, bỏ thuốc lá hoàn toàn.

Vận động:

– Bắt đầu đi bộ nhẹ nhàng trong 1–2 tuần đầu (theo hướng dẫn bác sĩ).

– Tăng dần cường độ: 30 phút/ngày, 5 ngày/tuần.

– Tránh gắng sức đột ngột, nâng vật nặng hoặc tập luyện cường độ cao trong 4–6 tuần đầu.

Làm sao phòng ngừa tái phát?

Tái phát nhồi máu cơ tim hoàn toàn có thể ngăn ngừa nếu bạn:

– Uống thuốc đều đặn, không tự ý ngưng dù cảm thấy khỏe.

– Kiểm tra định kỳ: huyết áp, lipid máu, chức năng tim (siêu âm, ECG).

– Duy trì cân nặng hợp lý (BMI 18.5–23).

– Quản lý stress, ngủ đủ, tránh lo âu kéo dài.

– Tham gia chương trình phục hồi tim mạch — tôi thấy nhiều bệnh nhân cải thiện rõ rệt về thể chất lẫn tinh thần sau khi tham gia.

Nhồi máu cơ tim là một biến cố nghiêm trọng, nhưng không phải “bản án tử”. Với can thiệp kịp thời và lối sống lành mạnh, nhiều người không chỉ sống sót mà còn sống khỏe. Điều quan trọng nhất là nhận biết sớm triệu chứng, hành động nhanh và tuân thủ điều trị suốt đời. Nếu bạn hoặc người thân từng trải qua cơn nhồi máu, hãy xem đó là lời nhắc nhở để chăm sóc trái tim — cơ quan không bao giờ được nghỉ ngơi — một cách nghiêm túc hơn bao giờ hết.