Táo bón ở người lớn có nguy hiểm không và cách xử trí hiệu quả?
Chào bạn, táo bón ở người lớn là tình trạng khá phổ biến, thường liên quan đến lối sống hoặc chế độ ăn uống. Tuy nhiên, nếu kéo dài hoặc đi kèm các triệu chứng bất thường, đây có thể là dấu hiệu cảnh báo bệnh lý tiêu hóa cần được đánh giá y khoa kịp thời.
Nguyên nhân phổ biến gây táo bón ở người lớn
Táo bón không đơn thuần là “ít đi cầu” – nó phản ánh sự rối loạn trong quá trình vận chuyển và đào thải phân. Dưới góc nhìn lâm sàng, tôi thường thấy các nguyên nhân sau:
– Chế độ ăn thiếu chất xơ: Chất xơ hòa tan và không hòa tan đóng vai trò giữ nước và tạo khối cho phân. Thiếu chất xơ khiến phân trở nên khô, cứng và khó di chuyển qua đại tràng.
– Uống ít nước: Khi cơ thể thiếu nước, ruột già sẽ hấp thu nhiều nước hơn từ phân, làm phân khô và đặc lại.
– Lười vận động: Hoạt động thể chất kích thích nhu động ruột. Người ít vận động – đặc biệt là người cao tuổi hoặc dân văn phòng – dễ bị táo bón mạn tính.
– Nhịn đi vệ sinh thường xuyên: Việc phớt lờ cảm giác mót rặn làm suy giảm phản xạ đại tiện theo thời gian, dẫn đến ứ phân.
– Tác dụng phụ của thuốc: Một số thuốc như opioid (giảm đau mạnh), thuốc chống trầm cảm, thuốc chẹn kênh canxi, hay viên sắt có thể làm chậm nhu động ruột.
– Bệnh lý nền: Đái tháo đường, suy giáp, hội chứng ruột kích thích (IBS), hoặc các rối loạn thần kinh – cơ tại ruột cũng có thể là nguyên nhân sâu xa.
Dấu hiệu cảnh báo táo bón cần đi khám ngay
Không phải lúc nào táo bón cũng “vô hại”. Tôi luôn khuyên bệnh nhân lưu ý nếu xuất hiện các dấu hiệu sau:
– Đi cầu ít hơn 1 lần mỗi tuần, dù đã điều chỉnh ăn uống và sinh hoạt.
– Phân có máu tươi hoặc đen, kèm theo sụt cân không rõ nguyên nhân.
– Đau bụng dữ dội, đầy hơi kéo dài, hoặc cảm giác “chưa đi hết” sau khi đại tiện.
– Táo bón xen kẽ tiêu chảy, đặc biệt ở người trên 50 tuổi – đây có thể là dấu hiệu của polyp hoặc ung thư đại trực tràng.
– Triệu chứng thần kinh kèm theo: tê bì, yếu chi dưới – gợi ý tổn thương tủy sống hoặc chèn ép thần kinh.
Cách cải thiện và phòng ngừa táo bón hiệu quả
Đa số trường hợp táo bón ở người lớn có thể cải thiện rõ rệt chỉ sau 1–2 tuần thay đổi lối sống. Dưới đây là những biện pháp tôi thường hướng dẫn bệnh nhân:
– Tăng chất xơ từ thực phẩm: Mục tiêu 25–30g/ngày từ rau xanh, trái cây (táo, lê, mận), ngũ cốc nguyên cám, đậu và hạt. Nên tăng từ từ để tránh đầy hơi.
– Uống đủ nước: Ít nhất 1.5–2 lít/ngày, ưu tiên nước lọc, nước canh, nước ép trái cây tự nhiên. Tránh cà phê, rượu bia – chúng làm mất nước và nặng thêm táo bón.
– Vận động đều đặn: Đi bộ 30 phút mỗi ngày, tập yoga nhẹ hoặc các bài co giãn bụng giúp kích thích nhu động ruột.
– Tạo thói quen đi vệ sinh: Cố gắng đi vào khung giờ cố định (thường là 15–30 phút sau bữa sáng), và không mang điện thoại vào toilet để tránh kéo dài thời gian ngồi.
– Hạn chế dùng thuốc nhuận tràng kéo dài: Nếu cần, hãy chọn loại làm mềm phân hoặc thẩm thấu (như lactulose, polyethylene glycol) thay vì thuốc kích thích – dùng lâu có thể gây nhờn ruột.
Táo bón ở người lớn phần lớn là lành tính, nhưng đừng xem nhẹ nếu tình trạng kéo dài trên 2–3 tuần hoặc tái phát thường xuyên. Nhiều bệnh nhân đến khám muộn vì chủ quan, trong khi nguyên nhân có thể là polyp, hẹp đại tràng, hoặc rối loạn chức năng thần kinh tiêu hóa. Việc điều chỉnh sớm từ lối sống không chỉ giúp cải thiện triệu chứng mà còn phòng ngừa biến chứng như trĩ, nứt kẽ hậu môn hay sa trực tràng. Nếu bạn đã thử thay đổi chế độ ăn – vận động mà không hiệu quả, hãy đi khám chuyên khoa tiêu hóa để được đánh giá toàn diện.
