Võng mạc thoái hóa có nguy hiểm không?

Chào bạn,

Võng mạc thoái hóa là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây mất thị lực vĩnh viễn ở người lớn tuổi, đặc biệt nếu không được phát hiện và can thiệp kịp thời. Bệnh thường diễn tiến âm thầm, không đau, không đỏ mắt, nên rất dễ bị bỏ qua cho đến khi thị lực đã suy giảm rõ rệt – lúc đó việc điều trị sẽ khó khăn và hiệu quả kém hơn nhiều.

Nguyên nhân và nhóm nguy cơ của thoái hóa võng mạc

Thoái hóa võng mạc không phải là một bệnh đơn lẻ mà là hậu quả của quá trình tổn thương kéo dài ở lớp tế bào thần kinh nhạy sáng tại đáy mắt – nơi gọi là hoàng điểm (macula). Một số yếu tố làm tăng nguy cơ bao gồm:

– Tuổi tác: Nguy cơ tăng rõ rệt sau 50 tuổi, đặc biệt ở người trên 65.
– Cận thị nặng: Cận trên 6 độ có thể làm võng mạc mỏng đi, dễ thoái hóa hoặc rách.
– Bệnh lý nền: Đái tháo đường, tăng huyết áp, rối loạn lipid máu làm tổn thương vi mạch nuôi võng mạc.
– Di truyền: Nếu trong gia đình có người bị thoái hóa hoàng điểm, bạn cũng có nguy cơ cao hơn.
– Lối sống: Hút thuốc, chế độ ăn thiếu chất chống oxy hóa (lutein, zeaxanthin, omega-3), tiếp xúc nhiều với ánh sáng xanh cũng góp phần thúc đẩy thoái hóa.

Trong phòng khám, tôi thường gặp những bệnh nhân đến muộn vì nghĩ “mờ mắt là do già”, trong khi thực tế họ đã bỏ lỡ “thời điểm vàng” để can thiệp hiệu quả.

Dấu hiệu cảnh báo thoái hóa võng mạc – đừng bỏ qua!

Vì bệnh tiến triển âm thầm, bạn cần lưu ý những thay đổi nhỏ sau:

– Mờ vùng trung tâm thị giác: Khó đọc, nhận diện mặt người thân, nhưng vùng ngoại vi vẫn nhìn rõ.
– Nhìn méo, cong đường thẳng: Dùng lưới Amsler (một công cụ đơn giản) có thể tự kiểm tra tại nhà.
– Giảm khả năng phân biệt màu sắc: Đặc biệt là màu tối hoặc sắc độ tương tự.
– Cần ánh sáng mạnh hơn để nhìn rõ: Như phải bật đèn sáng khi đọc sách dù trước đây không cần.

Nếu bạn trên 50 tuổi hoặc có yếu tố nguy cơ, hãy đi khám đáy mắt ít nhất 6 tháng/lần, đặc biệt là khi nhỏ thuốc giãn đồng tử – vì chỉ có như vậy bác sĩ mới quan sát được toàn bộ võng mạc.

Hai thể chính của thoái hóa võng mạc: khô và ướt

Thoái hóa võng mạc thể khô (chiếm ~90% ca bệnh)

– Do tích tụ các chất cặn bã (drusen) dưới lớp biểu mô sắc tố võng mạc, làm tế bào cảm quang dần thoái hóa.
– Tiến triển chậm, nhưng nếu lan rộng có thể gây mất thị lực trung tâm vĩnh viễn.
– Hiện chưa có thuốc điều trị đặc hiệu, nhưng bổ sung dinh dưỡng đúng cách có thể làm chậm tiến trình.

Thoái hóa võng mạc thể ướt (chiếm ~10%, nhưng nguy hiểm hơn)

– Xuất hiện các mạch máu bất thường từ lớp mạch mạc (choroid) mọc xuyên qua võng mạc – gọi là tân mạch dưới hoàng điểm.
– Mạch máu này rất giòn, dễ vỡ, gây xuất huyết, phù hoàng điểm, làm thị lực giảm nhanh trong vài ngày đến vài tuần.
– Đây là thể cần can thiệp khẩn cấp để tránh mù vĩnh viễn.

Biến chứng nguy hiểm nếu bỏ qua bệnh

Nếu không được điều trị, thoái hóa võng mạc có thể dẫn đến:

– Phù hoàng điểm: Dịch rò rỉ làm sưng vùng trung tâm, gây mờ đột ngột.
– Xuất huyết dịch kính: Máu tràn vào buồng dịch kính, che khuất tầm nhìn.
– Sẹo hoàng điểm: Sau khi tân mạch xẹp, để lại mô sẹo – không thể phục hồi thị lực.
– Mù trung tâm: Người bệnh vẫn thấy xung quanh nhưng không thể đọc, lái xe, nhận mặt – ảnh hưởng nặng nề đến chất lượng sống.

Phương pháp điều trị hiện nay

Tùy theo thể bệnh và mức độ, bác sĩ có thể áp dụng:

– Tiêm thuốc kháng VEGF nội nhãn: Đây là tiêu chuẩn vàng cho thể ướt. Thuốc ức chế yếu tố tăng trưởng mạch máu, giúp làm teo tân mạch, giảm phù và xuất huyết. Cần tiêm lặp lại định kỳ.
– Quang đông laser hoặc quang động liệu pháp (PDT): Dùng trong một số trường hợp tân mạch nằm xa trung tâm hoàng điểm.
– Bổ sung dinh dưỡng chuyên biệt: Với thể khô, phác đồ AREDS2 (gồm vitamin C, E, kẽm, đồng, lutein, zeaxanthin) đã được chứng minh làm chậm tiến triển bệnh.
– Liệu pháp tế bào gốc: Vẫn đang trong giai đoạn nghiên cứu lâm sàng, chưa áp dụng rộng rãi, nhưng mang lại hy vọng cho tương lai.

Cách phòng ngừa và bảo vệ võng mạc từ sớm

– Không hút thuốc: Đây là yếu tố nguy cơ mạnh nhất có thể thay đổi được.
– Ăn uống giàu rau xanh đậm (cải xoăn, rau bina), cá béo (cá hồi, cá mòi), trứng: Cung cấp lutein, zeaxanthin, omega-3 tự nhiên.
– Đeo kính râm chống tia UV và ánh sáng xanh: Khi ra ngoài trời nắng gắt hoặc dùng thiết bị điện tử lâu.
– Kiểm soát tốt bệnh nền: Duy trì HbA1c <7% nếu bị đái tháo đường, huyết áp <140/90 mmHg.
– Tự theo dõi thị lực tại nhà: Dùng lưới Amsler 1–2 lần/tuần nếu bạn trên 50 tuổi.

Kết luận của bác sĩ:
Thoái hóa võng mạc không đau, không đỏ, nhưng lại âm thầm “ăn mòn” thị lực trung tâm – phần quan trọng nhất giúp bạn đọc, lái xe và giao tiếp. Phát hiện sớm qua khám đáy mắt định kỳ là chìa khóa để giữ ánh sáng cho đôi mắt. Đừng đợi đến khi không còn nhìn rõ mới đi khám – vì lúc đó, có thể đã quá muộn để cứu vãn.