Viễn thị ở trẻ em có nguy hiểm không? Dấu hiệu cha mẹ cần lưu ý
Chào bạn,
Viễn thị ở trẻ em tuy ít phổ biến hơn cận thị, nhưng lại tiềm ẩn nhiều rủi ro nghiêm trọng cho thị lực nếu không được phát hiện và can thiệp kịp thời. Khác với người lớn, trẻ nhỏ có khả năng điều tiết mạnh, nên đôi khi vẫn “nhìn được” dù mắt đang bị viễn thị — điều này khiến cha mẹ dễ bỏ sót dấu hiệu bệnh. Tuy nhiên, chính sự điều tiết liên tục ấy lại là nguyên nhân dẫn đến lác mắt, nhược thị, thậm chí suy giảm thị lực vĩnh viễn.
Dưới đây, tôi sẽ chia sẻ rõ hơn về bản chất của viễn thị ở trẻ, các dấu hiệu cảnh báo và hướng xử trí phù hợp — dựa trên kinh nghiệm lâm sàng nhiều năm khám và điều trị tật khúc xạ cho trẻ em.
Viễn thị ở trẻ em là gì và vì sao lại nguy hiểm?
Viễn thị là một tật khúc xạ xảy ra khi ánh sáng từ vật thể hội tụ phía sau võng mạc thay vì ngay trên bề mặt võng mạc — nơi tạo ra hình ảnh rõ nét. Điều này khiến trẻ nhìn mờ, đặc biệt ở cự ly gần.
Ở người lớn, viễn thị thường chỉ gây mờ khi đọc sách hoặc làm việc gần. Nhưng ở trẻ nhỏ, do hệ thống điều tiết (cơ mi và thủy tinh thể) còn non nớt, trẻ có thể nhìn mờ cả ở xa lẫn gần — hoặc “cố gắng nhìn rõ” bằng cách điều tiết liên tục, dẫn đến mệt mỏi mắt và các biến chứng nghiêm trọng.
Có hai dạng viễn thị chính ở trẻ: – Viễn thị khúc xạ: do giác mạc và thủy tinh thể có độ cong quá yếu, trong khi chiều dài nhãn cầu bình thường. Thường mức độ nhẹ.
– Viễn thị trục: do nhãn cầu quá ngắn (trục nhãn cầu < bình thường), dù giác mạc và thủy tinh thể vẫn khỏe. Dạng này thường nặng hơn và dễ gây biến chứng.
Đáng chú ý, hầu hết trẻ sơ sinh đều có mức viễn thị sinh lý (khoảng +2 đến +3 độ) do mắt chưa phát triển đầy đủ. Khi trẻ lớn lên (khoảng 5–6 tuổi), nhãn cầu dài ra, viễn thị thường tự giảm. Tuy nhiên, nếu mắt không phát triển đúng, viễn thị sẽ tồn tại — và đó là lúc cần can thiệp.
Dấu hiệu nhận biết viễn thị ở trẻ — cha mẹ đừng bỏ qua
Trẻ nhỏ thường không biết diễn đạt rằng “con nhìn mờ” hay “mắt con mỏi”. Vì vậy, cha mẹ cần quan sát hành vi hàng ngày. Những dấu hiệu sau có thể là “tiếng kêu cứu” từ đôi mắt của con:
– Dụi mắt thường xuyên, chảy nước mắt, đỏ mắt — đặc biệt sau khi đọc sách, xem tranh hoặc chơi đồ chơi gần.
– Nheo mắt hoặc nghiêng đầu khi nhìn vật, cố gắng tập trung để “bắt nét”.
– Kêu mỏi mắt, đau đầu sau khi học hoặc xem TV — dấu hiệu của điều tiết quá mức.
– Lác mắt (lé), thường là lé trong (mắt quay vào trong), do mất cân bằng giữa điều tiết và hội tụ.
– Tránh các hoạt động đòi hỏi thị giác gần, như vẽ, ghép hình, đọc sách — vì trẻ cảm thấy khó chịu hoặc không nhìn rõ.
Trong phòng khám, tôi từng gặp nhiều trường hợp trẻ 5–6 tuổi đã bị nhược thị một bên mắt do viễn thị không được phát hiện sớm. Khi đó, dù đeo kính đúng độ, thị lực vẫn không cải thiện — vì não đã “tắt” tín hiệu từ mắt yếu.
Vì sao phải can thiệp sớm? Những rủi ro nếu bỏ qua
Viễn thị không chỉ là “mắt mờ” — nó là mối đe dọa đến sự phát triển thị giác toàn diện của trẻ. Nếu không được điều chỉnh kịp thời:
– Nhược thị (amblyopia): Mắt bị viễn thị nặng không được kích thích đúng cách, dẫn đến não ức chế hình ảnh từ mắt đó. Sau 7–8 tuổi, khả năng phục hồi thị lực gần như bằng không.
– Lác mắt: Do sự mất cân bằng kéo dài giữa điều tiết và hội tụ, khiến mắt lệch hướng. Lác không chỉ ảnh hưởng thị lực mà còn gây tự ti về ngoại hình.
– Rối loạn học tập và hành vi: Trẻ khó tập trung, chán nản khi học, dễ bị nhầm là “lười” hoặc “tăng động”.
Đáng tiếc là nhiều phụ huynh nghĩ: “Con còn nhỏ, lớn lên sẽ hết” — nhưng với viễn thị mức độ trung bình đến nặng, thời gian vàng để điều trị là trước 6–7 tuổi.
Hướng điều trị và chăm sóc trẻ bị viễn thị
Điều trị viễn thị ở trẻ không phức tạp, nhưng đòi hỏi sự kiên trì và theo dõi sát sao từ cha mẹ:
– Đeo kính đúng độ: Đây là phương pháp chính. Kính giúp ánh sáng hội tụ đúng trên võng mạc, giảm gánh nặng điều tiết. Trẻ có thể cần đeo kính suốt ngày, kể cả khi chơi.
– Tái khám định kỳ 6 tháng/lần: Độ viễn thị có thể thay đổi theo tuổi. Kính cũ không còn phù hợp sẽ làm trẻ mệt hơn.
– Điều trị nhược thị (nếu có): Bác sĩ có thể yêu cầu che mắt lành để “ép” mắt yếu làm việc, kết hợp bài tập thị giác.
– Khuyến khích hoạt động ngoài trời: Ánh sáng tự nhiên hỗ trợ phát triển thị giác và làm chậm tiến triển các tật khúc xạ.
– Không tự ý ngừng đeo kính: Nhiều cha mẹ thấy con “nhìn được” nên cho ngừng kính — điều này khiến mắt lại phải điều tiết, làm lác hoặc nhược thị tái phát.
Lời khuyên từ bác sĩ
Viễn thị ở trẻ em tuy âm thầm nhưng có thể để lại hậu quả suốt đời nếu bỏ qua. Đừng đợi đến khi trẻ kêu mỏi mắt hay đã bị lác mới đi khám. Tôi luôn khuyên phụ huynh nên cho trẻ khám mắt toàn diện lần đầu vào 3–4 tuổi, ngay cả khi không có triệu chứng rõ rệt.
Hãy nhớ: một đôi kính đúng độ không chỉ giúp trẻ nhìn rõ — mà còn bảo vệ tương lai thị giác, học tập và sự tự tin của con bạn.
