Viêm nội nhãn là gì và có nguy hiểm không?

Chào bạn,

Viêm nội nhãn là một tình trạng viêm nhiễm nghiêm trọng xảy ra bên trong nhãn cầu, thường do vi khuẩn, nấm hoặc hiếm hơn là virus xâm nhập vào khoang dịch kính – phần “lõi” trong suốt của mắt. Đây là cấp cứu nhãn khoa thực sự: nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời trong vòng 24–48 giờ đầu, tổn thương có thể dẫn đến mất thị lực vĩnh viễn, thậm chí phải cắt bỏ nhãn cầu trong trường hợp nặng.

Dưới đây, tôi sẽ giải thích rõ hơn về nguyên nhân, dấu hiệu cảnh báo và cách xử trí đúng – dựa trên kinh nghiệm lâm sàng nhiều năm điều trị các ca viêm nội nhãn tại phòng khám và bệnh viện.

Nguyên nhân gây viêm nội nhãn

Viêm nội nhãn chia làm hai nhóm chính, tùy theo đường xâm nhập của tác nhân gây bệnh:

– Viêm nội nhãn ngoại sinh: Chiếm đa số các trường hợp. Xảy ra khi vi khuẩn/nấm xâm nhập trực tiếp vào mắt qua vết thương xuyên thủng, phẫu thuật nội nhãn (như thay thủy tinh thể, tiêm thuốc vào dịch kính) hoặc dị vật nội nhãn. Trong phòng khám, tôi từng gặp bệnh nhân chỉ vì một mảnh kim loại nhỏ bay vào mắt khi hàn xì mà không đeo kính bảo hộ – vài ngày sau đã tiến triển thành viêm mủ nội nhãn nặng.

– Viêm nội nhãn nội sinh: Hiếm hơn, nhưng nguy hiểm không kém. Tác nhân gây bệnh (thường là nấm Candida hoặc vi khuẩn Gram âm) từ một ổ nhiễm trùng ở nơi khác trong cơ thể (như viêm nội tâm mạc, áp-xe gan, nhiễm trùng huyết sau thủ thuật nha khoa…) lan theo đường máu đến mắt. Nhóm này thường gặp ở người có suy giảm miễn dịch, đái tháo đường kiểm soát kém, hoặc sử dụng corticosteroid kéo dài.

Ngoài ra, còn có dạng viêm nội nhãn vô khuẩn – không do nhiễm trùng, mà do phản ứng viêm dữ dội với mảnh thủy tinh thể sót lại sau mổ, hoặc dị ứng với thuốc tiêm nội nhãn.

Dấu hiệu nhận biết viêm nội nhãn – đừng bỏ qua!

Triệu chứng có thể xuất hiện rất nhanh (trong vài giờ đến 1–2 ngày) sau chấn thương/phẫu thuật, hoặc âm thầm hơn trong viêm nội sinh. Bạn cần cảnh giác nếu có:

– Đau mắt dữ dội, khác hẳn với cảm giác mỏi mắt thông thường.

– Nhìn mờ đột ngột, có thể chỉ còn đếm được ngón tay hoặc thấy bóng mờ.

– Sợ ánh sáng, chảy nước mắt, sưng nề mí mắt.

– Mắt đỏ lan tỏa, kết mạc cương tụ, giác mạc phù nề.

– Trong trường hợp nặng: mủ trong tiền phòng, dịch kính đục như sữa, mất phản xạ ánh hồng đồng tử khi soi đèn.

Ở thể nội sinh, bệnh nhân có thể kèm sốt nhẹ, mệt mỏi, nhưng đôi khi không đau mắt rõ rệt – khiến chẩn đoán dễ bị bỏ sót. Tôi từng gặp một bệnh nhân đái tháo đường nhập viện vì “mắt mờ dần”, tưởng do biến chứng võng mạc, nhưng thực tế là viêm nội nhãn do Candida từ nhiễm nấm huyết.

Cách điều trị viêm nội nhãn – thời gian là thị lực

Nguyên tắc điều trị: chống nhiễm trùng mạnh, nhanh, đúng đích và kiểm soát viêm để bảo tồn mô mắt.

– Kháng sinh/nấm nội nhãn: Tiêm trực tiếp vào buồng trước hoặc dịch kính. Phác đồ khởi đầu thường kết hợp Vancomycin (chống vi khuẩn Gram dương) và Ceftazidime hoặc Amikacin (chống Gram âm). Nếu nghi ngờ nấm, dùng Amphotericin B hoặc Voriconazole.

– Kháng sinh toàn thân: Bắt buộc trong viêm nội nhãn nội sinh – thường phối hợp đường tĩnh mạch và đường uống, kéo dài 4–6 tuần.

– Cắt dịch kính (vitrectomy): Được chỉ định khi thị lực giảm nặng (≤ đếm ngón tay), dịch kính đục nhiều, hoặc đáp ứng kém với điều trị nội khoa. Thủ thuật này vừa giúp loại bỏ mầm bệnh, vừa lấy mẫu để nuôi cấy xác định chính xác tác nhân.

– Corticosteroid: Dùng sau khi đã kiểm soát nhiễm trùng để giảm phản ứng viêm. Tuyệt đối không dùng sớm trong viêm do nấm – có thể làm bệnh bùng phát dữ dội hơn.

Tiên lượng thị lực phụ thuộc rất nhiều vào thời điểm can thiệp. Nếu điều trị trong 24 giờ đầu, khả năng phục hồi tốt hơn rõ rệt. Nhưng ngay cả khi được cứu kịp, nhiều bệnh nhân vẫn để lại sẹo võng mạc, đục dịch kính mạn tính hoặc glaucoma thứ phát.

Làm gì để phòng ngừa và xử trí kịp thời?

– Sau phẫu thuật mắt: Tuân thủ tuyệt đối hướng dẫn nhỏ thuốc, tái khám đúng lịch. Báo ngay nếu thấy đau tăng, nhìn mờ hơn hoặc mắt đỏ lan rộng.

– Khi bị chấn thương xuyên nhãn cầu: Dù vết thương nhỏ, cũng cần đến cơ sở nhãn khoa ngay – đừng tự ý rửa mắt hay tra thuốc lung tung.

– Người có bệnh nền: Đái tháo đường, suy giảm miễn dịch, nghiện rượu… cần kiểm soát tốt bệnh toàn thân và cảnh giác với bất kỳ thay đổi nào về thị lực.

– Không tự ý tiêm thuốc vào mắt ở cơ sở không đủ điều kiện vô trùng – đây là nguyên nhân ngày càng phổ biến của viêm nội nhãn ngoại sinh.

Kết luận của bác sĩ:

Viêm nội nhãn không phải là “mỏi mắt” hay “viêm kết mạc thông thường” – đây là cấp cứu nhãn khoa. Đau mắt dữ dội kèm nhìn mờ đột ngột sau chấn thương hoặc phẫu thuật là dấu hiệu đỏ cần đến bệnh viện ngay. Việc chẩn đoán sớm bằng soi đáy, siêu âm mắt và điều trị tích cực bằng kháng sinh nội nhãn có thể là ranh giới giữa việc giữ được ánh sáng và mù vĩnh viễn. Đừng chần chừ – mỗi giờ trôi qua đều quý giá với thị lực của bạn.