Thoái hóa hoàng điểm ở người trẻ do đâu?

Chào bạn,

Thoái hóa hoàng điểm (hay còn gọi là thoái hóa điểm vàng) không chỉ là bệnh của người cao tuổi. Ngày càng nhiều người trẻ – thậm chí dưới 40 tuổi – được chẩn đoán mắc bệnh này, dù thường không có triệu chứng rõ ràng ở giai đoạn đầu. Nguyên nhân chủ yếu ở người trẻ liên quan đến yếu tố di truyền, lối sống hiện đại và tác động môi trường, chứ không phải do lão hóa như ở người lớn tuổi.

Nguyên nhân gây thoái hóa hoàng điểm ở người trẻ

Thoái hóa hoàng điểm ở người trẻ thường khởi phát sớm, có thể từ thời thơ ấu hoặc thanh thiếu niên, và tiến triển âm thầm trong nhiều năm. Trong phòng khám, tôi từng gặp nhiều trường hợp dưới 30 tuổi đến khám vì nhìn mờ trung tâm, và sau khi kiểm tra kỹ, phát hiện tổn thương hoàng điểm do loạn dưỡng điểm vàng di truyền hoặc tổn thương do ánh sáng xanh tích lũy.

Một số nguyên nhân và yếu tố nguy cơ chính bao gồm:

– Yếu tố di truyền: Nhiều thể thoái hóa hoàng điểm ở người trẻ thuộc nhóm bệnh loạn dưỡng hoàng điểm di truyền (macular dystrophy), như bệnh Stargardt – thường khởi phát trước 20 tuổi và có tính chất gia đình rõ rệt.

– Tiếp xúc kéo dài với ánh sáng xanh: Sử dụng điện thoại, máy tính liên tục, đặc biệt vào ban đêm, làm tăng stress oxy hóa ở hoàng điểm – nơi vốn rất nhạy cảm với ánh sáng.

– Hút thuốc lá: Ngay cả hút thuốc thụ động cũng làm tăng nguy cơ tổn thương võng mạc do giảm lưu lượng máu và tăng gốc tự do.

– Chế độ ăn thiếu chất chống oxy hóa: Thiếu vitamin A, C, E, kẽm, lutein và zeaxanthin – những dưỡng chất thiết yếu để bảo vệ hoàng điểm.

– Béo phì và rối loạn chuyển hóa: Gây viêm mạn tính và ảnh hưởng đến vi tuần hoàn võng mạc, đặc biệt làm tăng nguy cơ chuyển sang thể ướt.

– Tiếp xúc ánh nắng mặt trời không bảo vệ mắt: Tia UV và ánh sáng xanh từ mặt trời có thể gây tổn thương tế bào biểu mô sắc tố võng mạc (RPE) – lớp tế bào nuôi dưỡng hoàng điểm.

Dấu hiệu cảnh báo cần đi khám ngay

Thoái hóa hoàng điểm không gây đau, nên nhiều người chủ quan. Tuy nhiên, bạn nên cảnh giác nếu xuất hiện:

– Nhìn mờ ở trung tâm tầm nhìn, dù hai bên mắt vẫn thấy rõ phần ngoại vi.

– Các đường thẳng (như khung cửa, mép sách) bị cong, lượn sóng.

– Xuất hiện điểm mù ở giữa khi nhìn – ban đầu nhỏ, sau lan rộng.

– Khó đọc chữ nhỏ, cần ánh sáng mạnh hơn bình thường.

– Khó nhận diện khuôn mặt người quen ở cự ly gần.

Nếu bạn nhận thấy bất kỳ dấu hiệu nào trên, đặc biệt là biến dạng hình ảnh, hãy đến chuyên khoa mắt trong vòng 24–48 giờ – vì đó có thể là dấu hiệu của thể ướt, cần can thiệp khẩn cấp để tránh mất thị lực vĩnh viễn.

Hướng dẫn bảo vệ hoàng điểm và phòng ngừa tiến triển

Hiện nay, chưa có thuốc chữa khỏi hoàn toàn thoái hóa hoàng điểm, nhưng có thể làm chậm tiến triển và duy trì thị lực còn lại nếu phát hiện sớm và can thiệp đúng cách:

– Hạn chế tiếp xúc ánh sáng xanh: Dùng chế độ “night mode”, đeo kính lọc ánh sáng xanh khi làm việc với màn hình trên 2 giờ liên tục.

– Đeo kính râm có chống UV 100% khi ra ngoài trời nắng gắt.

– Ăn uống giàu chất chống oxy hóa: Rau lá xanh đậm (cải xoăn, rau bina), trứng, cá béo (cá hồi, cá ngừ), quả mọng, hạt óc chó.

– Bổ sung dinh dưỡng theo công thức AREDS2 (nếu có chỉ định): gồm vitamin C, E, kẽm, đồng, lutein và zeaxanthin – đã được chứng minh làm chậm tiến triển ở thể khô.

– Không hút thuốc – đây là yếu tố nguy cơ mạnh nhất có thể thay đổi được.

– Khám mắt định kỳ 6–12 tháng/lần nếu có tiền sử gia đình hoặc làm việc nhiều với thiết bị số.

Với thể ướt, tiêm thuốc kháng VEGF (như Ranibizumab, Aflibercept) trực tiếp vào mắt là phương pháp điều trị chính, giúp ngăn rò rỉ mạch máu và giữ được thị lực trung tâm nếu được thực hiện kịp thời.

Kết luận của bác sĩ

Thoái hóa hoàng điểm ở người trẻ tuy hiếm hơn người già, nhưng lại nguy hiểm hơn do tiến triển âm thầm và dễ bị bỏ qua. Đa phần trường hợp ở người trẻ liên quan đến di truyền hoặc lối sống số hóa, chứ không phải lão hóa. Việc phát hiện sớm qua lưới Amsler tại nhà và khám chuyên sâu khi có dấu hiệu bất thường là chìa khóa để bảo vệ thị lực lâu dài.

Nếu bạn đang lo lắng về các triệu chứng của mình, đừng chần chừ – hãy chủ động kiểm tra mắt toàn diện, bao gồm soi đáy mắt và OCT (chụp cắt lớp võng mạc) để đánh giá chính xác tình trạng hoàng điểm. Đôi mắt chỉ có một, và hoàng điểm – “trái tim của thị lực” – xứng đáng được bảo vệ từ sớm.