Tắc tĩnh mạch trung tâm võng mạc có nguy hiểm không?

Chào bạn,

Tắc tĩnh mạch trung tâm võng mạc (Central Retinal Vein Occlusion – CRVO) là một tình trạng cấp cứu nhãn khoa nghiêm trọng, xảy ra khi dòng máu từ võng mạc không thể thoát về tim do tắc nghẽn tại thân tĩnh mạch trung tâm. Điều này dẫn đến ứ huyết, phù nề, thiếu oxy và tổn thương tế bào võng mạc — đặc biệt là vùng hoàng điểm, trung tâm thị lực. Nếu không được can thiệp kịp thời, CRVO có thể gây mất thị lực vĩnh viễn.

Dưới đây là những thông tin lâm sàng quan trọng mà tôi muốn chia sẻ để bạn hiểu rõ hơn về bệnh, từ dấu hiệu cảnh báo đến hướng điều trị và phòng ngừa.

Nguyên nhân phổ biến gây tắc tĩnh mạch trung tâm võng mạc

CRVO thường không xảy ra “vô cớ”. Trong đa số trường hợp, nó là hệ quả của các bệnh lý toàn thân ảnh hưởng đến thành mạch và lưu thông máu. Những yếu tố nguy cơ chính bao gồm:

– Tăng huyết áp: Là nguyên nhân hàng đầu, làm xơ cứng thành mạch và dễ hình thành cục máu đông.

– Đái tháo đường: Gây tổn thương vi mạch, làm suy yếu cấu trúc tĩnh mạch võng mạc.

– Tăng nhãn áp: Áp lực trong mắt cao chèn ép tĩnh mạch trung tâm tại điểm đi qua màng cứng.

– Rối loạn lipid máu (cholesterol cao): Thúc đẩy xơ vữa động mạch, gián tiếp ảnh hưởng đến tĩnh mạch.

– Rối loạn đông máu hoặc dùng thuốc làm tăng nguy cơ huyết khối (như thuốc tránh thai kéo dài).

– Hút thuốc lá: Làm co mạch, giảm oxy mô và tăng kết dính tiểu cầu.

– Tuổi trên 60: Nguy cơ tăng rõ rệt do thoái hóa mạch máu tự nhiên.

Đáng lưu ý, khoảng 10% ca CRVO không tìm được nguyên nhân rõ ràng — thường gặp ở người trẻ, và cần được đánh giá kỹ để loại trừ các bệnh lý hiếm như viêm mạch hoặc tăng đông máu di truyền.

Dấu hiệu cảnh báo bạn nên đi khám ngay

CRVO thường khởi phát đột ngột, không đau, chỉ ảnh hưởng một bên mắt. Nhiều bệnh nhân chủ quan vì không có cảm giác khó chịu, nhưng tổn thương đang âm thầm tiến triển. Các triệu chứng điển hình bao gồm:

– Mất thị lực đột ngột, từ mờ nhẹ đến mù hoàn toàn trong vài giờ hoặc vài ngày.

– Nhìn qua lớp sương mù, hoặc có vùng tối che khuất tầm nhìn (scotoma).

– Biến dạng hình ảnh (metamorphopsia) nếu phù hoàng điểm xuất hiện.

– Không kèm đỏ mắt, chảy nước mắt hay đau nhức — điều này dễ khiến người bệnh nhầm với mỏi mắt hoặc cận thị tăng.

Khi soi đáy mắt, bác sĩ sẽ thấy hình ảnh đặc trưng: tĩnh mạch giãn to, ngoằn ngoèo như “chuỗi hạt”, xuất huyết dạng ngọn lửa phủ khắp võng mạc, kèm phù lan tỏa. Trong trường hợp nặng, có thể xuất hiện tân mạch võng mạc, glôcôm tân mạch — biến chứng nguy hiểm có thể dẫn đến mất mắt.

Hướng điều trị và can thiệp y khoa hiện nay

Mục tiêu điều trị CRVO không phải là “thông tắc” tĩnh mạch (điều này gần như không thể), mà là ngăn ngừa biến chứng, kiểm soát phù hoàng điểm và bảo tồn thị lực còn lại. Tùy vào thể bệnh (thiếu máu hay không thiếu máu) và giai đoạn, bác sĩ sẽ lựa chọn phương án phù hợp:

– Tiêm nội nhãn thuốc kháng VEGF (như Aflibercept, Ranibizumab): Đây là phương pháp tiên tiến nhất hiện nay, giúp giảm phù hoàng điểm và ức chế tân mạch. Hiệu quả rõ rệt sau 1–3 mũi tiêm.

– Tiêm corticosteroid nội nhãn (như triamcinolone hoặc cấy ghép dexamethasone): Dùng khi kháng VEGF không đáp ứng hoặc bệnh nhân có chống chỉ định.

– Laser quang đông võng mạc toàn bộ: Chỉ định khi có tân mạch hoặc nguy cơ glôcôm tân mạch, nhằm giảm thiếu oxy võng mạc.

– Điều trị bệnh nền: Kiểm soát huyết áp, đường huyết, mỡ máu — yếu tố then chốt để ngăn tái phát và bảo vệ mắt còn lại.

Lưu ý: Không có thuốc uống hay nhỏ mắt nào có thể “tan cục máu đông” trong tĩnh mạch võng mạc. Việc tự ý dùng thuốc chống đông toàn thân (như aspirin liều cao) không được khuyến cáo vì nguy cơ xuất huyết võng mạc nặng hơn.

Lời khuyên từ bác sĩ: Phòng ngừa luôn tốt hơn điều trị

Trong hơn 15 năm làm việc tại phòng khám mắt, tôi thấy rằng những bệnh nhân được chẩn đoán sớm — thường nhờ khám mắt định kỳ — có tiên lượng tốt hơn rất nhiều. Vì vậy, tôi khuyên bạn:

– Khám mắt toàn diện mỗi 6–12 tháng, đặc biệt nếu bạn trên 50 tuổi, có tiền sử tăng huyết áp, tiểu đường hoặc hút thuốc.

– Kiểm soát tốt các bệnh lý nền: Huyết áp dưới 140/90 mmHg, HbA1c <7%, LDL-cholesterol <100 mg/dL.

– Ngừng hút thuốc, duy trì cân nặng hợp lý và tập thể dục đều đặn — những hành động đơn giản nhưng hiệu quả trong bảo vệ mạch máu võng mạc.

– Đừng chủ quan với triệu chứng mờ mắt đột ngột, dù không đau. Hãy đến cơ sở nhãn khoa có khả năng soi đáy mắt và OCT (chụp cắt lớp võng mạc) trong vòng 24–48 giờ đầu.

Tắc tĩnh mạch trung tâm võng mạc là một “cơn đột quỵ” của mắt — âm thầm nhưng để lại hậu quả nặng nề. Tuy nhiên, với chẩn đoán sớm và can thiệp đúng cách, nhiều bệnh nhân vẫn giữ được thị lực đủ để sinh hoạt hàng ngày. Quan trọng nhất là đừng đợi đến khi không còn nhìn thấy gì mới đi khám. Mắt bạn xứng đáng được chăm sóc chủ động, không phải phản ứng khi đã quá muộn.