Siêu âm mắt là gì và khi nào cần thực hiện?

Chào bạn,

Siêu âm mắt là một kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh không xâm lấn, sử dụng sóng âm tần số cao để “vẽ” lại cấu trúc bên trong nhãn cầu và hốc mắt. Phương pháp này đặc biệt hữu ích khi khám lâm sàng hoặc soi đáy mắt gặp khó khăn — ví dụ như khi thủy tinh thể bị đục, dịch kính vẩn đục, hoặc sau chấn thương. Nhờ siêu âm, bác sĩ có thể phát hiện sớm các bất thường như bong võng mạc, dị vật nội nhãn, khối u hay tổn thương hậu nhãn cầu — những vấn đề có thể đe dọa thị lực nếu không được can thiệp kịp thời.

Siêu âm mắt giúp phát hiện những bệnh lý nào?

Trong lâm sàng nhãn khoa, siêu âm mắt không chỉ là công cụ hỗ trợ mà đôi khi là “chìa khóa” chẩn đoán khi các phương pháp khác bị hạn chế. Cụ thể, kỹ thuật này có thể phát hiện:

– Dị vật nội nhãn: như mạt sắt, mảnh gỗ, thủy tinh… xâm nhập vào mắt sau chấn thương.

– Bong võng mạc: tình trạng võng mạc tách khỏi lớp mạch máu nuôi dưỡng, gây mất thị lực nhanh chóng nếu không xử trí.

– Vẩn đục dịch kính: do xuất huyết, viêm hoặc thoái hóa, làm mờ tầm nhìn.

– Khối u nội nhãn hoặc hốc mắt: bao gồm u hắc mạc, u võng mạc (retinoblastoma ở trẻ em), hoặc di căn.

– Đục thủy tinh thể nặng: khi không thể quan sát rõ đáy mắt bằng soi thường.

– Tăng nhãn áp hoặc Glocom thứ phát: trong một số trường hợp liên quan đến cấu trúc giải phẫu bất thường.

Tôi từng gặp nhiều bệnh nhân đến khám vì “mắt mờ dần” nhưng chủ quan nghĩ do tuổi tác. Khi siêu âm B-scan, chúng tôi phát hiện khối u hắc mạc kích thước nhỏ — nếu không phát hiện sớm, có thể dẫn đến mất mắt.

Khi nào bạn nên đi siêu âm mắt?

Không phải ai cũng cần siêu âm mắt thường quy, nhưng bạn nên cân nhắc thực hiện khi có các dấu hiệu sau:

– Chấn thương mắt (dù nhẹ): đặc biệt nếu có cảm giác cộm, nhìn mờ, hoặc nghi ngờ dị vật.

– Mắt mờ đột ngột hoặc tiến triển âm ỉ mà không giải thích được bằng tật khúc xạ.

– Thấy ruồi bay, chớp sáng, màn đen che khuất tầm nhìn — có thể là dấu hiệu bong võng mạc.

– Mắt sưng, đau, đỏ kéo dài không đáp ứng với điều trị thông thường.

– Có tiền sử ung thư và xuất hiện triệu chứng bất thường ở mắt — để loại trừ di căn.

Đặc biệt, với người già hoặc bệnh nhân đục thủy tinh thể nặng, siêu âm là bước bắt buộc trước phẫu thuật để đánh giá tình trạng võng mạc và dịch kính.

Quy trình siêu âm mắt diễn ra như thế nào?

Siêu âm mắt gồm hai kỹ thuật chính: A-scan và B-scan, thường được thực hiện kết hợp trong cùng một lần thăm khám.

– A-scan (siêu âm một chiều): đo chính xác chiều dài trục nhãn cầu. Dữ liệu này cực kỳ quan trọng để tính toán độ cong thấu kính nhân tạo trước phẫu thuật thay thủy tinh thể. Bệnh nhân ngồi thẳng, nhìn cố định, đầu dò nhẹ chạm vào giác mạc (có nhỏ thuốc tê). Quá trình chỉ mất vài phút.

– B-scan (siêu âm hai chiều): tạo hình ảnh cắt ngang của toàn bộ nhãn cầu và hốc mắt. Bệnh nhân nhắm mắt, bác sĩ bôi gel lên mi và di chuyển đầu dò nhẹ nhàng trên da mí. Bạn sẽ được yêu cầu đảo mắt theo hướng dẫn để quét toàn bộ không gian hậu nhãn cầu. Không đau, không xâm lấn, và hoàn toàn an toàn.

Toàn bộ quy trình thường hoàn tất trong 15–20 phút, không cần nhịn ăn hay chuẩn bị đặc biệt.

Lưu ý trước và sau khi siêu âm mắt

Mặc dù là thủ thuật đơn giản, bạn vẫn nên lưu ý:

– Không tự ý nhỏ thuốc mắt trước khi siêu âm nếu chưa có chỉ định — một số loại thuốc có thể co đồng tử, ảnh hưởng đến đánh giá.

– Tránh dụi mắt trong vòng 30–60 phút sau siêu âm A-scan (nếu có dùng thuốc tê), vì giác mạc tạm thời mất cảm giác, dễ bị trầy xước.

– Chọn cơ sở uy tín: siêu âm mắt đòi hỏi bác sĩ có kinh nghiệm đọc hình ảnh và máy móc chất lượng cao. Hình ảnh mờ hoặc sai lệch có thể dẫn đến chẩn đoán nhầm — ví dụ nhầm khối u với xuất huyết dịch kính.

Kết luận từ bác sĩ

Siêu âm mắt là “đôi mắt thứ hai” của bác sĩ nhãn khoa khi tầm nhìn trực tiếp bị che khuất. Nó không thay thế cho khám lâm sàng, nhưng là công cụ không thể thiếu trong chẩn đoán các bệnh lý hậu nhãn cầu. Nếu bạn có bất kỳ triệu chứng bất thường kéo dài ở mắt — dù không đau — đừng chủ quan. Một lần siêu âm nhanh chóng có thể giúp bạn tránh được nguy cơ mù lòa vĩnh viễn. Hãy thăm khám tại cơ sở chuyên khoa mắt có đầy đủ trang thiết bị và đội ngũ bác sĩ giàu kinh nghiệm để đảm bảo kết quả chính xác và tư vấn điều trị kịp thời.