Mắt lác ở trẻ có nguy hiểm không? Điều trị sớm để tránh nhược thị

Chào bạn,

Mắt lác (hay còn gọi là lé) là tình trạng hai mắt không cùng hướng nhìn dù đang tập trung vào một vật. Ở trẻ nhỏ, đây không chỉ là vấn đề thẩm mỹ mà còn có thể dẫn đến nhược thị – một dạng suy giảm thị lực vĩnh viễn nếu không được can thiệp kịp thời. May mắn thay, mắt lác hoàn toàn có thể điều trị hiệu quả, đặc biệt khi phát hiện và xử lý sớm trong những năm đầu đời.

Nguyên nhân phổ biến gây lác mắt

Lác mắt xảy ra khi sự phối hợp giữa các cơ vận nhãn (6 cơ điều khiển chuyển động mắt) bị rối loạn. Một số nguyên nhân thường gặp bao gồm:

– Rối loạn khúc xạ chưa được điều chỉnh: Cận thị, viễn thị hoặc loạn thị nặng khiến mắt “bù” bằng cách lệch hướng để nhìn rõ hơn.

– Yếu hoặc liệt cơ vận nhãn: Do bẩm sinh, chấn thương vùng đầu mặt, hoặc biến chứng sau phẫu thuật mắt.

– Bệnh lý thần kinh: Như u não, não úng thủy, bại não, hội chứng Down – có thể ảnh hưởng đến trung tâm điều khiển vận động mắt trong não.

– Di truyền: Nếu trong gia đình có người bị lác, nguy cơ trẻ mắc bệnh tăng đáng kể.

Dấu hiệu nhận biết lác mắt ở trẻ

Nhiều cha mẹ chỉ để ý khi thấy rõ hai mắt “lệch”, nhưng thực tế, dấu hiệu ban đầu thường rất tinh vi, bao gồm:

– Nghiêng đầu, nhăn mặt hoặc nheo mắt khi nhìn xa/gần.

– Thường xuyên che một mắt khi đọc sách hoặc xem TV.

– Nhạy cảm với ánh sáng, hay kêu mỏi mắt, nhức đầu.

– Trẻ nhỏ có thể chậm phát triển kỹ năng thị giác – ví dụ: khó với đồ vật, vấp ngã thường xuyên do ước lượng khoảng cách sai.

Trong phòng khám, tôi từng gặp nhiều trường hợp phụ huynh nghĩ con “chỉ lác khi mệt”, nhưng thực tế là lác tiềm ẩn – chỉ xuất hiện khi trẻ mất tập trung hoặc mệt mỏi – và vẫn có nguy cơ gây nhược thị.

Biến chứng nguy hiểm nếu không điều trị kịp thời

Lác mắt không chỉ ảnh hưởng đến ngoại hình mà còn gây ra những hậu quả sâu xa:

– Nhược thị: Não “bỏ qua” hình ảnh từ mắt lác do không thể hợp nhất hai hình ảnh lệch nhau, dẫn đến thoái hóa thị lực vĩnh viễn ở mắt đó.

– Mất thị giác hai mắt (stereopsis): Khả năng nhìn sâu, định vị không gian suy giảm – ảnh hưởng đến học tập, thể thao, thậm chí nghề nghiệp sau này.

– Tác động tâm lý: Trẻ lớn hơn có thể tự ti, ngại giao tiếp, thậm chí bị trêu chọc do vẻ ngoài khác biệt.

Các phương pháp điều trị hiệu quả – tùy theo nguyên nhân và độ tuổi

Điều trị lác mắt không phải chỉ là “làm thẳng mắt”, mà quan trọng hơn là phục hồi chức năng thị giác hai mắt. Tùy vào từng trường hợp, bác sĩ có thể áp dụng một hoặc phối hợp nhiều phương pháp:

– Đeo kính điều chỉnh tật khúc xạ: Đây là bước đầu tiên và quan trọng nhất nếu lác do viễn/cận/loạn thị. Nhiều trẻ chỉ cần đeo kính đúng là mắt tự “về đúng vị trí”.

– Che mắt lành: Buộc mắt lác phải làm việc, kích thích não xử lý hình ảnh từ mắt này – phương pháp đơn giản nhưng rất hiệu quả trong điều trị nhược thị kèm lác.

– Liệu pháp thị giác: Gồm các bài tập chuyên biệt (như bài tập Brock string, Barrel card, Trombone…) giúp rèn luyện phối hợp hai mắt, cải thiện khả năng nhìn sâu.

– Phẫu thuật cơ vận nhãn: Được chỉ định khi lác cơ học rõ rệt, không đáp ứng với các biện pháp bảo tồn. Phẫu thuật an toàn ngay cả ở trẻ dưới 2 tuổi nếu cần thiết.

– Tiêm Botox: Trong một số trường hợp chọn lọc, Botox có thể tạm thời làm yếu cơ co quá mức, giúp cân bằng lại hướng nhìn – thường dùng như cầu nối trước phẫu thuật.

Khi nào nên đưa trẻ đi khám?

Bạn nên đưa trẻ đến chuyên khoa mắt ngay khi phát hiện bất kỳ dấu hiệu nghi ngờ, đặc biệt nếu:

– Mắt lệch hướng rõ ràng dù chỉ thỉnh thoảng.

– Trẻ dưới 4 tháng tuổi mà mắt vẫn “đảo” không tập trung.

– Có tiền sử gia đình bị lác hoặc nhược thị.

– Trẻ kêu mờ, nhức mắt, hoặc có hành vi bất thường khi nhìn.

Vàng để điều trị lác và nhược thị là trước 7–8 tuổi – giai đoạn não bộ còn dẻo dai, có khả năng phục hồi thị giác. Sau độ tuổi này, khả năng cải thiện thị lực sẽ giảm đáng kể.

Lời khuyên từ bác sĩ

Lác mắt ở trẻ không tự khỏi và không nên chờ “lớn sẽ hết”. Can thiệp sớm không chỉ giúp trẻ có đôi mắt cân xứng mà quan trọng hơn là bảo vệ thị lực suốt đời. Trong nhiều trường hợp, chỉ cần đeo kính và che mắt đúng cách, trẻ có thể phát triển thị giác bình thường mà không cần phẫu thuật.

Nếu bạn đang lo lắng về dấu hiệu lác ở con, đừng chần chừ – hãy tìm đến bác sĩ nhãn khoa chuyên về thị giác trẻ em để được đánh giá toàn diện. Bởi vì một ánh nhìn đúng hướng hôm nay có thể định hình cả thế giới của con sau này.