Loạn thị một mắt là gì? Có chữa được không?

Chào bạn,

Loạn thị một mắt (hay còn gọi là loạn thị đơn nhãn) là tình trạng chỉ một bên mắt bị lệch khúc xạ do giác mạc hoặc thủy tinh thể có hình dạng bất thường — không đều ở các kinh tuyến. Điều này khiến ánh sáng đi vào mắt không hội tụ thành một điểm rõ nét trên võng mạc, mà phân tán thành nhiều điểm, dẫn đến hình ảnh bị mờ, méo, nhòe ở mọi khoảng cách, dù gần hay xa.

Khác với cận thị (chỉ mờ khi nhìn xa) hay viễn thị (chỉ mờ khi nhìn gần), loạn thị làm giảm chất lượng thị giác toàn diện. Và khi chỉ xảy ra ở một mắt, người bệnh thường khó nhận ra sớm vì mắt còn lại “bù đắp” giúp nhìn rõ — cho đến khi che mắt lành lại mới thấy sự khác biệt rõ rệt.

Nguyên nhân gây loạn thị một mắt

Loạn thị một bên mắt thường bắt nguồn từ những yếu tố sau:

– Dị tật bẩm sinh: Giác mạc phát triển không đều từ khi sinh, thường có yếu tố di truyền.
– Chấn thương hoặc sẹo giác mạc: Tai nạn, viêm loét giác mạc để lại sẹo làm biến dạng bề mặt giác mạc.
– Mộng thịt hoặc các bệnh lý bề mặt nhãn cầu: Gây thay đổi hình thái giác mạc theo thời gian.
– Phẫu thuật mắt trước đó: Như mổ đục thủy tinh thể, có thể làm thay đổi độ cong giác mạc không đối xứng.

Trong phòng khám, tôi từng gặp nhiều bệnh nhân trẻ tuổi không biết mình bị loạn thị một mắt cho đến khi đi khám sức khỏe tổng quát hoặc chuẩn bị thi bằng lái — vì họ chưa từng cảm thấy “mù”, chỉ thấy mỏi mắt, đau đầu khi đọc sách lâu.

Dấu hiệu nhận biết loạn thị một bên mắt

Vì mắt lành “che lấp” triệu chứng, bạn cần chủ động kiểm tra bằng cách che từng mắt luân phiên và quan sát một vật rõ nét (như chữ trên màn hình). Nếu một bên mắt xuất hiện các biểu hiện sau, hãy nghĩ ngay đến loạn thị:

– Hình ảnh bị mờ, nhòe, méo mó dù ở cự ly gần hay xa.
– Nhìn đôi hoặc thấy bóng mờ phụ (ghosting).
– Mỏi mắt, căng tức trán hoặc đau đầu sau khi tập trung nhìn lâu.
– Nhạy cảm với ánh sáng chói (như đèn xe, ánh nắng).
– Nheo mắt thường xuyên để cố nhìn rõ.

Đặc biệt, trẻ nhỏ có thể nghiêng đầu, nheo mắt hoặc tránh các hoạt động đòi hỏi thị giác chi tiết — đây là dấu hiệu cần được khám sớm để tránh nhược thị (mắt “lười”).

Loạn thị một mắt có chữa được không?

Loạn thị không “khỏi” hoàn toàn như cảm cúm, nhưng hoàn toàn có thể điều chỉnh hiệu quả để khôi phục thị lực rõ nét và ngăn ngừa biến chứng. Mức độ can thiệp phụ thuộc vào độ loạn và ảnh hưởng đến sinh hoạt:

– Dưới 1,0 diop: Thường không cần đeo kính nếu không gây triệu chứng.
– Từ 1,0–2,0 diop: Nên đeo kính để giảm mỏi mắt, cải thiện chất lượng nhìn.
– Trên 2,0 diop: Cần can thiệp sớm để tránh nhược thị (ở trẻ) hoặc suy giảm thị lực vĩnh viễn.

Các phương pháp điều trị hiệu quả

1. Đeo kính gọng hoặc kính áp tròng

Đây là lựa chọn đầu tiên, an toàn và hiệu quả cho mọi lứa tuổi. Kính được thiết kế đặc biệt với trụ (cylinder) và trục (axis) phù hợp để bù trừ độ cong bất thường của giác mạc. Với loạn thị một mắt, chỉ mắt bị loạn mới cần có độ, mắt còn lại có thể không cần — điều này đòi hỏi đơn kính được kê chính xác.

Kính áp tròng toric cũng là lựa chọn tốt cho người hoạt động nhiều, nhưng cần được hướng dẫn đeo và chăm sóc đúng cách.

2. Kính Ortho-K (Orthokeratology)

Đây là loại kính áp tròng cứng, đeo vào ban đêm để định hình tạm thời giác mạc. Sáng hôm sau, bạn có thể nhìn rõ mà không cần đeo kính. Phương pháp này phù hợp với người trẻ, độ loạn vừa, và đặc biệt hữu ích cho trẻ em để kiểm soát tiến triển loạn thị và cận thị. Tuy nhiên, hiệu quả chỉ duy trì trong 1–2 ngày nếu ngừng đeo.

3. Phẫu thuật khúc xạ (LASIK, PRK, SMILE)

Với người trên 18 tuổi, độ loạn ổn định từ 6–12 tháng, phẫu thuật bằng laser có thể điều chỉnh vĩnh viễn hình dạng giác mạc. Tuy nhiên, loạn thị một mắt cần được đánh giá kỹ vì sự bất đối xứng giữa hai mắt có thể ảnh hưởng đến thị giác lập thể (khả năng nhìn sâu). Tôi thường khuyên bệnh nhân cân nhắc kỹ và chọn trung tâm có máy đo bản đồ giác mạc (corneal topography) chính xác.

Làm sao bảo vệ thị lực khi bị loạn thị một mắt?

– Không tự ý mua kính: Kính sai độ có thể làm mắt mỏi hơn, thậm chí gây chóng mặt.
– Khám mắt định kỳ 6 tháng/lần, đặc biệt ở trẻ em và người trên 40 tuổi.
– Duy trì thói quen tốt: Nghỉ mắt 20-20-20 (cứ 20 phút nhìn xa 20 feet trong 20 giây), giữ khoảng cách đọc 30–40 cm, ánh sáng đủ.
– Bổ sung dưỡng chất: Vitamin A, E, kẽm, omega-3 từ cá, rau xanh, trứng… hỗ trợ sức khỏe giác mạc.
– Tránh dụi mắt mạnh: Có thể làm giác mạc tổn thương thêm, đặc biệt nếu có tiền sử mộng thịt hoặc sẹo.

Kết luận từ bác sĩ

Loạn thị một mắt tuy “kín đáo” nhưng không nên xem nhẹ. Nhiều trường hợp tôi gặp đã để lâu đến mức mắt lành làm việc quá tải, còn mắt loạn thì teo dần chức năng. Việc phát hiện sớm qua khám chuyên khoa khúc xạ — chứ không chỉ đo thị lực đơn thuần — là chìa khóa để điều chỉnh kịp thời. Đừng đợi đến khi “không nhìn được” mới đi khám. Một cặp kính đúng độ có thể thay đổi hoàn toàn trải nghiệm thị giác của bạn — rõ nét, thoải mái và an toàn.