Loạn thị có giảm được không? Cách giảm độ loạn thị
Chào bạn,
Loạn thị không tự giảm hay tự khỏi theo thời gian, đặc biệt sau tuổi 25 khi cấu trúc nhãn cầu đã ổn định. Tuy nhiên, độ loạn thị có thể được điều chỉnh hiệu quả nhờ các phương pháp y khoa phù hợp – và trong một số trường hợp, các bài tập mắt đúng cách cũng hỗ trợ cải thiện cảm giác mỏi, nhòe, giúp bạn sinh hoạt dễ chịu hơn. Dưới đây là những thông tin chuyên sâu từ góc nhìn lâm sàng để bạn hiểu rõ hơn về tật khúc xạ này.
Nguyên nhân gây loạn thị – Không phải do “dùng mắt sai”
Loạn thị (astigmatism) xảy ra khi giác mạc hoặc thủy tinh thể có hình dạng bất thường, không đều như quả bóng mà giống bề mặt quả trứng – cong nhiều ở một trục và ít hơn ở trục vuông góc. Điều này khiến ánh sáng đi vào mắt không hội tụ tại một điểm duy nhất trên võng mạc, dẫn đến hình ảnh bị mờ, nhòe ở mọi khoảng cách.
Một số nguyên nhân thường gặp:
– Bẩm sinh: Phần lớn người bị loạn thị có từ nhỏ, thậm chí từ sơ sinh.
– Chấn thương hoặc phẫu thuật mắt: Làm thay đổi hình dạng giác mạc.
– Bệnh lý giác mạc: Như thoái hóa hình nón (keratoconus), khiến giác mạc mỏng dần và cong bất thường.
– Di truyền: Gia đình có người bị loạn thị thì nguy cơ cao hơn.
Điều quan trọng cần nhớ: Loạn thị không phải do đọc sách nhiều, dùng điện thoại hay “nhìn gần quá” – đây là hiểu lầm phổ biến.
Dấu hiệu nhận biết loạn thị – Đừng chủ quan nếu có các triệu chứng sau
Nhiều người nghĩ chỉ cận thị mới gây mờ mắt, nhưng loạn thị cũng ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng thị giác, đặc biệt khi:
– Nhìn mờ, nhòe cả xa lẫn gần, dù đã đeo kính.
– Nhức đầu, mỏi mắt sau khi đọc sách, làm việc trên máy tính.
– Nhìn đôi (song thị) hoặc thấy ánh sáng bị “bóng” vào ban đêm.
– Nheo mắt thường xuyên để cố nhìn rõ hơn.
Nếu bạn có các dấu hiệu này, nên đi khám khúc xạ toàn diện, không chỉ đo kính đơn thuần mà cần kiểm tra bản đồ giác mạc (corneal topography) để đánh giá chính xác mức độ và nguyên nhân.
Loạn thị có giảm được không? Câu trả lời từ chuyên gia
Về mặt cấu trúc giải phẫu: Không.
Sau tuổi 20–25, giác mạc và nhãn cầu không còn thay đổi hình dạng tự nhiên. Do đó, độ loạn thị không tự giảm – trừ khi có can thiệp y khoa.
Tuy nhiên, “giảm độ loạn thị” trong thực hành lâm sàng có thể hiểu theo hai cách:
- Điều chỉnh quang học: Dùng kính hoặc phẫu thuật để bù trừ độ loạn, giúp ánh sáng hội tụ đúng trên võng mạc → thị lực cải thiện rõ rệt.
- Cải thiện triệu chứng: Qua bài tập mắt, nghỉ ngơi hợp lý, giảm mỏi điều tiết → cảm giác mờ nhòe giảm, dù độ loạn thực tế không thay đổi.
Vì vậy, loạn thị nhẹ (<1 độ) thường không cần can thiệp nếu không gây khó chịu. Nhưng loạn thị trung bình đến nặng (≥1.5 độ) nên được điều chỉnh sớm để tránh nhược thị (ở trẻ) hoặc mỏi mắt kéo dài (ở người lớn).
Các phương pháp y khoa hiệu quả để “giảm” ảnh hưởng của loạn thị
1. Kính gọng điều chỉnh loạn thị
– Là lựa chọn an toàn, đơn giản và phổ biến nhất.
– Tròng kính có trục và độ trụ (cylinder) phù hợp để bù vào phần cong bất thường của giác mạc.
– Lưu ý: Kính phải được đo khúc xạ đầy đủ, không chỉ dựa vào máy đo tự động – vì loạn thị rất nhạy với sai số trục.
2. Kính áp tròng cứng Ortho-K (Orthokeratology)
– Loại kính áp tròng đặc biệt, đeo ban đêm để tạm thời làm phẳng giác mạc, giúp ban ngày không cần đeo kính.
– Hiệu quả tốt với loạn thị dưới 2.5 độ, đặc biệt ở trẻ em và thanh thiếu niên – vừa cải thiện thị lực, vừa có thể làm chậm tiến triển cận thị đi kèm.
– Cần theo dõi định kỳ để tránh biến chứng như viêm giác mạc.
3. Phẫu thuật khúc xạ (LASIK, SMILE, PRK…)
– Áp dụng cho người trên 18 tuổi, độ loạn ổn định ≥1 năm.
– Bác sĩ dùng laser để điều chỉnh lại hình dạng giác mạc, loại bỏ hoàn toàn hoặc giảm đáng kể độ loạn.
– Hiệu quả cao với loạn thị dưới 6 độ, nhưng cần đánh giá kỹ độ dày giác mạc và sức khỏe mắt tổng thể.
Bài tập mắt – Hỗ trợ hay “ảo tưởng”?
Trong phòng khám, nhiều bệnh nhân hỏi: “Bác ơi, tập mắt có giảm loạn thị không?”
Câu trả lời của tôi luôn là: Không giảm độ, nhưng có thể giảm triệu chứng.
Các bài tập sau giúp thư giãn cơ điều tiết, cải thiện tuần hoàn mắt, phù hợp với người bị mỏi mắt do loạn thị:
– Bài tập chuyển tiêu cự: Đọc sách 1–2 phút, sau đó nhìn xa (tối thiểu 6m) trong 20 giây. Lặp lại 5–10 lần mỗi ngày.
– Massage nhẹ quanh hốc mắt: Dùng đầu ngón tay xoa tròn vùng xương quanh mắt (không ấn vào nhãn cầu) trong 1 phút – giúp giảm căng thẳng cơ mi.
– Nguyên tắc 20-20-20: Cứ 20 phút làm việc gần, nhìn xa 20 feet (~6m) trong 20 giây – phòng ngừa mỏi mắt hiệu quả.
Tuy nhiên, không có bằng chứng khoa học nào chứng minh bài tập mắt làm thay đổi độ loạn thị thực sự. Chúng chỉ là biện pháp hỗ trợ, không thay thế được kính hay phẫu thuật.
Lời khuyên của bác sĩ
Loạn thị là tật khúc xạ phổ biến và hoàn toàn có thể kiểm soát tốt nếu được chẩn đoán và điều chỉnh đúng cách. Đừng tin vào lời đồn “tự khỏi” hay “giảm độ nhờ tập mắt” – điều đó có thể khiến bạn bỏ lỡ thời điểm can thiệp vàng, đặc biệt ở trẻ nhỏ.
Nếu bạn:
– Bị mờ mắt kéo dài dù đã đeo kính,
– Thấy hình ảnh méo mó, nhòe không rõ nguyên nhân,
– Hoặc đeo kính nhưng vẫn mỏi, nhức đầu…
→ Hãy đi khám chuyên khoa mắt, yêu cầu đo khúc xạ có kiểm tra loạn thị và bản đồ giác mạc. Chỉ khi hiểu rõ “bản đồ” mắt mình, bạn mới có phương án điều trị tối ưu – từ kính gọng, Ortho-K đến phẫu thuật – phù hợp với lối sống và nhu cầu cá nhân.
Loạn thị không nguy hiểm, nhưng bỏ mặc có thể ảnh hưởng lâu dài đến chất lượng cuộc sống. Đừng để đôi mắt phải “chịu đựng” khi đã có giải pháp an toàn và hiệu quả.
