Lão thị là gì và tại sao ai rồi cũng sẽ mắc?

Chào bạn,
Đúng như bạn nghi ngờ, những triệu chứng bạn mô tả rất điển hình của lão thị – một tình trạng suy giảm khả năng điều tiết nhìn gần do tuổi tác. Đây không phải là bệnh lý nguy hiểm, nhưng lại ảnh hưởng rõ rệt đến chất lượng cuộc sống. Lão thị là quy luật sinh lý tự nhiên, gần như ai cũng sẽ trải qua khi bước qua tuổi 40, và hoàn toàn có thể được điều chỉnh hiệu quả nếu hiểu đúng và can thiệp kịp thời.
Lão thị xảy ra do đâu?
Lão thị không phải là tật khúc xạ như cận, viễn hay loạn thị, mà là sự suy giảm chức năng điều tiết của mắt – khả năng thay đổi độ cong của thủy tinh thể để lấy nét vật ở cự ly gần.
– Thủy tinh thể xơ cứng theo tuổi: Khi còn trẻ, thủy tinh thể mềm dẻo, dễ thay đổi hình dạng nhờ cơ mi (cơ vòng quanh thủy tinh thể). Nhưng từ sau 40 tuổi, thủy tinh thể dần mất tính đàn hồi, trở nên cứng hơn, khiến cơ mi không còn đủ lực để “ép” nó phồng lên khi nhìn gần.
– Hình ảnh không hội tụ đúng trên võng mạc: Khi nhìn vật gần, ánh sáng không hội tụ đúng điểm vàng (fovea) trên võng mạc mà rơi phía sau, dẫn đến hình ảnh mờ nhòe.
– Quá trình lão hóa không tránh khỏi: Khác với các tật khúc xạ có thể xuất hiện từ trẻ, lão thị là hệ quả tất yếu của thời gian – giống như tóc bạc hay nếp nhăn.
Ai dễ bị lão thị sớm và dấu hiệu nhận biết?
Mặc dù lão thị thường xuất hiện rõ rệt sau 40 tuổi, nhưng một số yếu tố có thể đẩy nhanh quá trình này:
– Tuổi tác: Yếu tố chính – gần như 100% người trên 50 tuổi đều có biểu hiện lão thị.
– Bệnh lý toàn thân: Đái tháo đường, tăng huyết áp, bệnh tim mạch, rối loạn tuyến giáp… có thể làm lão thị xuất hiện sớm trước 40 tuổi.
– Thuốc: Một số thuốc như kháng histamin, thuốc lợi tiểu, thuốc chống trầm cảm hoặc điều trị mãn kinh có thể ảnh hưởng đến khả năng điều tiết của mắt.
– Nghề nghiệp đòi hỏi nhìn gần liên tục: Thợ kim hoàn, thợ sửa đồng hồ, thợ may… thường nhận ra triệu chứng sớm hơn do mắt phải làm việc điều tiết nhiều.
Dấu hiệu điển hình bạn nên lưu ý:
– Phải đưa sách, điện thoại ra xa mới đọc được.
– Nhìn gần bị mờ, đặc biệt trong điều kiện thiếu sáng.
– Mỏi mắt, nhức đầu sau khi đọc sách hoặc làm việc trên máy tính.
– Có xu hướng nheo mắt hoặc cần ánh sáng mạnh hơn để nhìn rõ chữ nhỏ.
Cách điều chỉnh và cải thiện lão thị
Hiện nay không có cách nào đảo ngược lão thị, nhưng có nhiều phương pháp giúp bạn khôi phục thị lực gần một cách hiệu quả và an toàn:
1. Kính gọng – giải pháp phổ biến và an toàn nhất
– Kính đơn tròng: Dành cho người chỉ bị lão thị, không kèm tật khúc xạ khác.
– Kính hai tròng (bifocal): Phần trên nhìn xa, phần dưới nhìn gần – phù hợp người vừa viễn/cận vừa lão.
– Kính ba tròng (trifocal): Thêm vùng nhìn trung gian (khoảng 50–100 cm), hữu ích khi dùng máy tính.
– Kính đa tròng (progressive): Không có đường phân chia rõ, dải tiêu cự chuyển dần từ xa → trung gian → gần, mang lại trải nghiệm thị giác tự nhiên hơn.
2. Kính áp tròng – lựa chọn cho người không muốn đeo kính gọng
– Kính đơn tròng kiểu “monovision”: Một mắt nhìn xa, một mắt nhìn gần. Não sẽ tự tổng hợp hình ảnh. Tuy nhiên, không phải ai cũng thích nghi được – có thể mất cảm giác chiều sâu.
– Kính áp tròng đa tiêu: Thiết kế nhiều vùng tiêu cự trên một tròng kính. Hiệu quả tốt hơn nhưng đòi hỏi thời gian thích nghi và có thể hơi mờ ở vùng chuyển tiếp.
3. Phẫu thuật – dành cho người muốn giảm phụ thuộc vào kính
– Thay thủy tinh thể nhân tạo đa tiêu: Phẫu thuật phaco thay thủy tinh thể tự nhiên bằng loại kính nội nhãn có nhiều tiêu điểm – giúp nhìn rõ ở xa, gần và trung gian.
– PresbyLASIK: Dùng laser tạo các vòng đa tiêu trên giác mạc, tương tự nguyên lý kính đa tròng.
– Conductive Keratoplasty (CK): Dùng sóng radio làm co lại mô giác mạc để tăng độ cong, cải thiện nhìn gần – nhưng hiệu quả chỉ kéo dài vài năm.
Trong phòng khám, tôi thường tư vấn bệnh nhân trên 50 tuổi cân nhắc thay thủy tinh thể nhân tạo nếu họ đã có dấu hiệu đục thủy tinh thể nhẹ – vừa giải quyết lão thị, vừa phòng ngừa bệnh lý khác.
Làm sao để làm chậm lão thị?
Mặc dù không thể ngăn lão thị hoàn toàn, nhưng bạn có thể làm chậm tiến trình và bảo vệ sức khỏe mắt tổng thể:
– Dinh dưỡng giàu chất chống oxy hóa: Ăn nhiều rau xanh đậm (cải xoăn, rau bina), cá béo (omega-3), trái cây giàu vitamin C và E.
– Bảo vệ mắt khỏi tia UV: Đeo kính râm có chống tia UV khi ra ngoài – tia cực tím làm thủy tinh thể xơ cứng nhanh hơn.
– Ánh sáng đủ khi làm việc gần: Tránh đọc sách trong bóng tối hoặc ánh sáng chói.
– Nghỉ ngơi theo quy tắc 20-20-20: Cứ 20 phút làm việc gần, nhìn xa 20 feet (6 mét) trong 20 giây để giảm mỏi điều tiết.
– Khám mắt định kỳ 6–12 tháng/lần sau tuổi 40 – không chỉ để kiểm tra lão thị mà còn phát hiện sớm glôcôm, thoái hóa điểm vàng, đục thủy tinh thể.
Kết luận của bác sĩ
Lão thị không phải là “bệnh”, mà là một phần tất yếu của quá trình lão hóa sinh lý. Tuy nhiên, nếu bỏ qua hoặc tự ý mua kính không đúng độ, bạn có thể gặp mỏi mắt kéo dài, giảm hiệu suất làm việc và thậm chí tăng nguy cơ té ngã do nhìn gần kém.
Đừng ngại đi khám khi thấy mắt “khó gần” – chỉ cần một lần kiểm tra thị lực điều tiết, bác sĩ nhãn khoa sẽ tư vấn giải pháp phù hợp nhất với lối sống và nhu cầu của bạn. Đôi mắt khỏe mạnh không chỉ giúp bạn đọc được dòng chữ nhỏ, mà còn giữ cho bạn tự chủ và an toàn trong từng sinh hoạt hàng ngày.