Bị đau mắt đỏ có nguy hiểm không và cách xử trí đúng tại nhà?

Chào bạn,

Nếu bạn đang cảm thấy mắt đỏ, cộm, ngứa, chảy nước mắt hoặc có ghèn – rất có thể bạn bị đau mắt đỏ, một tình trạng viêm kết mạc thường gặp. Đa phần các trường hợp bị đau mắt đỏ do virus hoặc vi khuẩn, lành tính và tự khỏi trong 5–7 ngày. Tuy nhiên, một số nguyên nhân khác như dị ứng, kích ứng hóa chất hay tổn thương giác mạc cũng có thể gây triệu chứng tương tự và cần xử trí khác biệt. Tôi sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về tình trạng này, khi nào cần lo lắng, và cách chăm sóc đúng để nhanh khỏi mà không lây lan cho người thân.

Nguyên nhân phổ biến khiến bạn bị đau mắt đỏ

Khi bạn bị đau mắt đỏ, điều đầu tiên cần xác định là nguyên nhân gây viêm. Dưới góc nhìn lâm sàng, tôi thường chia thành 4 nhóm chính:

– Nhiễm virus (thường do adenovirus): Đây là nguyên nhân hay gặp nhất, đặc biệt trong mùa hè hoặc khi có dịch. Triệu chứng điển hình là đỏ mắt, chảy nước mắt trong, ngứa nhẹ, có thể kèm sốt nhẹ hoặc viêm họng. Bị đau mắt đỏ do virus rất dễ lây qua tiếp xúc tay – mắt hoặc dùng chung vật dụng cá nhân.

– Nhiễm vi khuẩn: Mắt đỏ kèm ghèn vàng đặc, dính chặt mi vào buổi sáng. Vi khuẩn thường gặp là Staphylococcus hoặc Streptococcus. Dạng này đáp ứng tốt với kháng sinh nhỏ mắt, nhưng không nên tự ý dùng nếu chưa được chẩn đoán.

– Dị ứng: Mắt đỏ, ngứa dữ dội, chảy nước mắt trong, thường xảy ra theo mùa hoặc sau tiếp xúc với phấn hoa, bụi, lông thú. Không lây, nhưng dễ tái phát nếu không kiểm soát yếu tố dị nguyên.

– Kích ứng hóa chất hoặc vật lý: Khói, bụi, nước bể bơi (clo), khói bếp… có thể gây bị đau mắt đỏ cấp tính. Triệu chứng thường giảm nhanh sau khi loại bỏ tác nhân.

Trong phòng khám, tôi từng gặp nhiều bệnh nhân nghĩ mình bị đau mắt đỏ do virus, nhưng thực ra là viêm giác mạc do đeo lens qua đêm – một tình trạng nghiêm trọng hơn, có thể ảnh hưởng thị lực nếu không điều trị kịp thời.

Dấu hiệu cảnh báo bạn cần đi khám ngay khi bị đau mắt đỏ

Không phải lúc nào bị đau mắt đỏ cũng lành tính. Dưới đây là những dấu hiệu “đỏ” (red flags) mà bạn không nên bỏ qua:

– Đau nhức mắt sâu, cảm giác như có vật nhọn đâm vào nhãn cầu.
– Nhìn mờ, chói sáng hoặc thấy quầng xanh đỏ quanh đèn.
– Sợ ánh sáng (photophobia) rõ rệt – đây có thể là dấu hiệu viêm mống mắt hoặc giác mạc.
– Sưng nề mi mắt nặng, lan ra vùng trán hoặc má – cảnh báo nhiễm trùng lan rộng.
– Triệu chứng kéo dài trên 7–10 ngày mà không cải thiện, hoặc tái phát nhiều lần trong năm.
– Bị đau mắt đỏ ở trẻ sơ sinh hoặc người có bệnh nền (đái tháo đường, suy giảm miễn dịch).

Nếu bạn có bất kỳ dấu hiệu nào trên, hãy đến chuyên khoa Mắt càng sớm càng tốt. Viêm giác mạc do virus herpes, ví dụ, có thể gây sẹo giác mạc vĩnh viễn nếu chẩn đoán trễ.

Cách xử trí đúng khi bạn bị đau mắt đỏ tại nhà

Phần lớn các ca bị đau mắt đỏ do virus hoặc vi khuẩn nhẹ có thể chăm sóc tại nhà, nhưng cần tuân thủ nguyên tắc để tránh biến chứng và lây lan:

1. Vệ sinh mắt đúng cách

– Dùng khăn sạch, mềm, thấm nước muối sinh lý 0.9% lau nhẹ từ khóe mắt trong ra ngoài.
– Lau riêng từng mắt để tránh lây chéo (nếu chỉ đỏ một bên).
– Không dụi mắt – hành động này làm tăng nguy cơ lan virus và tổn thương giác mạc.

2. Chườm ấm hoặc lạnh tùy nguyên nhân

– Chườm ấm (nhiệt độ ~40°C): Giúp tan ghèn, giảm sưng mi – phù hợp với bị đau mắt đỏ do vi khuẩn.
– Chườm lạnh: Làm dịu ngứa và sưng – thích hợp với dạng dị ứng hoặc kích ứng.

3. Tránh lây lan cho người khác

– Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng, đặc biệt sau khi chạm vào mắt.
– Không dùng chung khăn mặt, gối, kính, đồ trang điểm.
– Tạm nghỉ làm/nghỉ học ít nhất 3–5 ngày đầu, nhất là khi có ghèn nhiều.

4. Không tự ý dùng thuốc nhỏ mắt

– Không dùng kháng sinh nhỏ mắt nếu không có chỉ định – lạm dụng có thể gây kháng thuốc hoặc viêm kết mạc do thuốc.
– Tránh các loại thuốc nhỏ “làm trắng mắt” có chứa chất co mạch (như naphazoline) – chúng che giấu triệu chứng nhưng làm tình trạng nặng hơn về lâu dài.

5. Tăng cường bảo vệ mắt

– Đeo kính râm khi ra ngoài để giảm kích ứng ánh sáng.
– Ngưng đeo lens cho đến khi hết hoàn toàn triệu chứng.
– Giữ môi trường sống sạch, thoáng, tránh bụi và khói.

Phòng ngừa tái phát và lây nhiễm đau mắt đỏ

Vì bị đau mắt đỏ rất dễ lây (một người có thể lây cho cả gia đình trong vài ngày), phòng ngừa là chìa khóa:

– Rửa tay thường xuyên – đây là biện pháp hiệu quả nhất. Virus adenovirus có thể sống trên bề mặt đến 2–3 tuần.
– Không chạm tay lên mặt, đặc biệt là mắt, mũi, miệng – cửa ngõ xâm nhập chính của virus.
– Thay vỏ gối, khăn mặt mỗi ngày trong thời gian bệnh.
– Giặt riêng đồ dùng cá nhân của người bệnh bằng nước nóng.
– Tăng cường miễn dịch: Ngủ đủ, ăn nhiều rau củ giàu vitamin A, C – giúp niêm mạc mắt khỏe mạnh hơn.

Ở trẻ nhỏ, phụ huynh nên dạy con thói quen không dụi mắt và rửa tay sau khi chơi. Trong các đợt dịch đau mắt đỏ (thường bùng phát vào tháng 7–9), các trường học nên tăng cường khử khuẩn và theo dõi học sinh có triệu chứng sớm.

Khi bạn bị đau mắt đỏ, đa phần là do virus lành tính và sẽ tự khỏi trong vòng một tuần. Tuy nhiên, đừng chủ quan nếu có dấu hiệu đau sâu, nhìn mờ, hoặc sưng nề – đó có thể là biểu hiện của tổn thương nghiêm trọng hơn như viêm giác mạc hay viêm mống mắt. Việc chăm sóc đúng cách tại nhà không chỉ giúp bạn nhanh khỏi mà còn bảo vệ người thân khỏi nguy cơ lây nhiễm. Nếu triệu chứng không thuyên giảm sau 5 ngày, hoặc bạn cảm thấy lo lắng, hãy đến gặp bác sĩ Mắt để được chẩn đoán chính xác – vì đôi mắt là cửa sổ của tâm hồn, và cũng là cơ quan quý giá nhất cần được bảo vệ cẩn trọng.