1 mắt cận 1 mắt không cận điều trị như thế nào?
Chào bạn,
Tình trạng 1 mắt cận, 1 mắt không cận là một dạng lệch khúc xạ (anisometropia) khá phổ biến, nhưng lại dễ bị bỏ qua vì thị lực tổng thể khi dùng cả hai mắt vẫn có vẻ “ổn”. Tuy nhiên, nếu không được phát hiện và điều chỉnh kịp thời, tình trạng này có thể dẫn đến nhược thị (mắt lười) – một biến chứng nguy hiểm, đặc biệt ở trẻ em, nhưng cũng ảnh hưởng đáng kể ở người lớn.
Dưới đây, tôi sẽ giải thích rõ hơn về nguyên nhân, dấu hiệu cảnh báo và hướng xử trí phù hợp để bạn chủ động bảo vệ thị lực của mình.
Nguyên nhân và bản chất của tình trạng 1 mắt cận – 1 mắt không cận
Đây là một dạng lệch khúc xạ không đối xứng, trong đó: – Một mắt có khả năng hội tụ ánh sáng đúng trên võng mạc (mắt không cận),
– Mắt còn lại lại hội tụ ánh sáng trước võng mạc do trục nhãn cầu dài hơn hoặc độ cong giác mạc lớn hơn (mắt cận).
Sự chênh lệch này có thể xuất hiện từ nhỏ (do di truyền, phát triển không đồng đều giữa hai mắt) hoặc tiến triển dần theo thời gian do thói quen sinh hoạt (ví dụ: chỉ dùng một mắt khi đọc sách, nằm nghiêng xem điện thoại…).
Một số nguyên nhân thường gặp bao gồm: – Di truyền: Gia đình có tiền sử tật khúc xạ không đối xứng.
– Phát triển nhãn cầu không đồng đều trong giai đoạn trẻ em.
– Chấn thương hoặc phẫu thuật mắt ở một bên.
– Thói quen thị giác lệch: Dùng một mắt ưu thế quá mức, khiến mắt còn lại “lười hoạt động”.
Dấu hiệu cảnh báo cần đi khám ngay
Nhiều người không nhận ra mình bị lệch khúc xạ cho đến khi tình trạng đã nặng. Bạn nên đi khám chuyên khoa mắt nếu có các biểu hiện sau: – Nhìn mờ ở một bên mắt, dù bên kia vẫn thấy rõ.
– Nhức đầu, mỏi mắt, chóng mặt khi đọc sách hoặc làm việc gần.
– Khó tập trung khi học tập hoặc lái xe, đặc biệt vào buổi tối.
– Cảm giác “mắt yếu” hoặc “mắt không theo kịp” khi nhìn nhanh.
– Ở trẻ nhỏ: nghiêng đầu khi nhìn, nheo một mắt, hoặc tránh các hoạt động đòi hỏi phối hợp hai mắt (như bắt bóng).
Lưu ý quan trọng: Nếu chênh lệch độ cận giữa hai mắt trên 1.5 – 2.0 diop, nguy cơ nhược thị tăng đáng kể – nhất là ở trẻ dưới 8 tuổi, khi não vẫn đang học cách “kết nối” với hai mắt.
Hướng điều trị và phòng ngừa biến chứng
1. Đeo kính gọng đúng độ cho từng mắt
Đây là bước đầu tiên và quan trọng nhất. Kính phải được cân chỉnh riêng biệt cho mỗi mắt – không được “đo trung bình” hay chỉ đeo kính cho mắt cận.
Nhiều bệnh nhân ngại đeo kính vì cảm thấy “méo hình” hoặc chóng mặt ban đầu – đó là do não đang điều chỉnh để xử lý hai hình ảnh khác độ. Thông thường, sau 1–2 tuần thích nghi, triệu chứng này sẽ giảm.
2. Theo dõi định kỳ 3–6 tháng/lần
Độ cận có thể thay đổi, đặc biệt ở trẻ em và thanh thiếu niên. Việc đo khúc xạ đầy đủ (kèm giãn đồng tử nếu cần) giúp bác sĩ đánh giá chính xác và điều chỉnh kính kịp thời.
3. Tập luyện thị giác (nếu có chỉ định)
Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể đề nghị che mắt lành (occlusion therapy) để “ép” mắt cận hoạt động, hoặc kết hợp các bài tập thị giác nhằm cải thiện khả năng phối hợp hai mắt.
4. Cân nhắc phẫu thuật khúc xạ (ở người trưởng thành)
Khi độ cận ổn định (thường sau 18–21 tuổi), các phương pháp như LASIK, SMILE hoặc thay thủy tinh thể nhân tạo có thể được xem xét để cân bằng thị lực hai mắt – nhưng chỉ khi không có chống chỉ định.
5. Thay đổi thói quen sinh hoạt
– Giữ khoảng cách 30–45 cm khi đọc/viết.
– Áp dụng quy tắc 20-20-20: cứ 20 phút làm việc gần, nhìn xa 20 feet (khoảng 6 mét) trong 20 giây.
– Tránh dùng điện thoại trong bóng tối hoặc khi nằm nghiêng.
– Đảm bảo ánh sáng đủ và đồng đều khi học tập, làm việc.
Lời khuyên từ bác sĩ nhãn khoa
Trong phòng khám, tôi gặp không ít bệnh nhân đến muộn vì nghĩ “mắt còn thấy được thì không sao”. Nhưng thực tế, não có xu hướng “bỏ rơi” mắt mờ nếu không được kích thích đúng cách – và khi đã nhược thị, khả năng phục hồi rất hạn chế, ngay cả với kính hay phẫu thuật.
Vì vậy, đừng đợi đến khi mắt mờ rõ mới đi khám. Nếu bạn nghi ngờ mình có sự khác biệt thị lực giữa hai mắt – dù nhỏ – hãy chủ động đo khúc xạ toàn diện. Với trẻ em, khám mắt định kỳ từ 3–5 tuổi là cách tốt nhất để phát hiện sớm và can thiệp kịp thời.
Tóm lại: 1 mắt cận – 1 mắt không cận không chỉ là vấn đề thẩm mỹ hay bất tiện, mà là nguy cơ tiềm ẩn gây nhược thị và mất thị lực vĩnh viễn. Điều trị sớm bằng kính đúng độ, theo dõi sát và thay đổi thói quen sẽ giúp bạn giữ được thị lực hai mắt cân bằng và khỏe mạnh lâu dài.
