Triệu chứng lao phổi điển hình là gì và khi nào cần đi khám?

“Dạo này em ho kéo dài hơn 2 tuần, có lúc khạc ra đờm lẫn máu, người mệt mỏi, sụt cân không rõ nguyên nhân. Em lo lắng không biết có phải mình đã mắc lao phổi hay không. Bác sĩ có thể giúp em nhận biết những dấu hiệu đặc trưng của bệnh này được không?”

Chuyên viên tư vấn

Chào bạn,
Triệu chứng lao phổi thường khởi phát âm thầm nhưng lại rất đặc trưng nếu bạn để ý kỹ. Ho kéo dài trên 2–3 tuần, kèm theo sốt nhẹ về chiều, đổ mồ hôi đêm, sụt cân không giải thích được và mệt mỏi dai dẳng chính là những dấu hiệu cảnh báo đầu tiên. Trong nhiều trường hợp, người bệnh còn khạc ra máu – một biểu hiện nghiêm trọng cần được đánh giá y khoa ngay.

Lao phổi do vi khuẩn Mycobacterium tuberculosis gây ra, lây qua đường hô hấp và hoàn toàn có thể điều trị khỏi nếu được phát hiện sớm. Dưới đây, tôi sẽ chia sẻ rõ hơn để bạn hiểu và chủ động hơn trong việc bảo vệ sức khỏe bản thân và cộng đồng.

Nguyên nhân và cơ chế xuất hiện triệu chứng lao phổi

Lao phổi xảy ra khi vi khuẩn lao xâm nhập vào phổi và bắt đầu sinh sôi tại nhu mô phổi. Hệ miễn dịch cố gắng “giam giữ” vi khuẩn bằng cách tạo thành các u hạt (granuloma), nhưng nếu sức đề kháng suy giảm – do suy dinh dưỡng, HIV, stress kéo dài hoặc bệnh lý mạn tính – vi khuẩn sẽ phá vỡ hàng rào này và gây tổn thương lan rộng. Chính quá trình viêm mạn tính và hoại tử tại nhu mô phổi là nguyên nhân dẫn đến các triệu chứng lâm sàng điển hình:

– Ho kéo dài > 2–3 tuần: Do niêm mạc phế quản bị kích thích liên tục bởi ổ viêm.
– Khạc đờm, đôi khi lẫn máu: Do tổn thương mạch máu nhỏ trong nhu mô phổi.
– Sốt nhẹ về chiều, đổ mồ hôi đêm: Phản ứng viêm hệ thống do vi khuẩn lao tiết độc tố.
– Sụt cân, mệt mỏi, chán ăn: Hệ quả của tình trạng nhiễm trùng mạn tính và tiêu hao năng lượng.
– Đau ngực, khó thở (ở giai đoạn muộn): Khi tổn thương lan rộng hoặc gây tràn dịch màng phổi.

Dấu hiệu cảnh báo bạn nên đi khám ngay

Không phải ai ho lâu cũng bị lao, nhưng nếu bạn có ít nhất 2 trong số các triệu chứng sau, hãy chủ động đến cơ sở y tế chuyên khoa hô hấp hoặc lao:

– Ho kéo dài trên 2 tuần không đáp ứng với thuốc ho thông thường.
– Khạc ra máu dù chỉ một lần – đây là “còi báo động đỏ”.
– Sốt nhẹ về chiều (37,5–38,5°C) kèm đổ mồ hôi đêm ướt áo.
– Sụt cân không chủ ý (>5% trọng lượng cơ thể trong 1–2 tháng).
– Tiếp xúc gần với người từng hoặc đang điều trị lao phổi.

Trong phòng khám, tôi thường gặp những bệnh nhân chủ quan vì nghĩ “chỉ là ho thông thường”, đến khi chụp X-quang mới phát hiện tổn thương phổi đã lan rộng. Phát hiện sớm không chỉ giúp bạn điều trị hiệu quả hơn mà còn ngăn ngừa lây lan cho người thân.

Cách chẩn đoán lao phổi chính xác

Chẩn đoán lao phổi không dựa vào triệu chứng đơn thuần, mà cần kết hợp nhiều phương pháp:

– Xét nghiệm đờm: Soi trực tiếp tìm trực khuẩn lao (AFB smear) và nuôi cấy – là tiêu chuẩn vàng.
– X-quang phổi: Giúp phát hiện tổn thương dạng thâm nhiễm, hang, hoặc xơ phổi.
– Test TST (Mantoux) hoặc IGRA: Đánh giá phản ứng miễn dịch với vi khuẩn lao (dù không phân biệt lao tiềm ẩn và lao hoạt động).
– Xét nghiệm GeneXpert MTB/RIF: Phát hiện nhanh vi khuẩn lao và khả năng kháng rifampicin – rất hữu ích trong bối cảnh lao đa kháng thuốc gia tăng.

Nếu nghi ngờ cao, bác sĩ có thể chỉ định điều trị thử nghiệm trong khi chờ kết quả xét nghiệm, đặc biệt ở vùng có tỷ lệ lao lưu hành cao.

Hướng dẫn giảm triệu chứng và phòng ngừa lây lan

Nếu bạn hoặc người thân nghi ngờ mắc lao phổi, hãy thực hiện ngay các biện pháp sau:

– Đeo khẩu trang y tế khi tiếp xúc với người khác, đặc biệt trong không gian kín.
– Che miệng khi ho, hắt hơi và vứt khăn giấy đúng nơi quy định.
– Thông gió tốt cho phòng ở – vi khuẩn lao dễ bị tiêu diệt dưới ánh sáng mặt trời và không khí lưu thông.
– Không tự ý dùng kháng sinh hay thuốc ho kéo dài – điều này có thể làm mờ triệu chứng và trì hoãn chẩn đoán.
– Tuân thủ điều trị đầy đủ nếu được chẩn đoán: Phác đồ lao phổi thường kéo dài 6–9 tháng, và bỏ dở giữa chừng dễ dẫn đến lao kháng thuốc – rất khó điều trị.

Triệu chứng lao phổi tuy có thể mơ hồ ban đầu nhưng lại mang tính cảnh báo cao nếu kéo dài. Ho dai dẳng, sụt cân, sốt chiều và khạc máu không phải “bệnh vặt” – đó là lời kêu cứu từ phổi của bạn. Tôi luôn khuyên bệnh nhân: đừng đợi đến khi mệt lả mới đi khám. Một lần chụp X-quang và xét nghiệm đờm có thể cứu bạn khỏi biến chứng nặng và bảo vệ cả gia đình khỏi nguy cơ lây nhiễm. Hãy hành động sớm – vì lao phổi hoàn toàn có thể chữa khỏi nếu được điều trị đúng và đủ.