Lao phổi là gì và có nguy hiểm không?
Chào bạn,
Lao phổi là một bệnh nhiễm trùng do vi khuẩn Mycobacterium tuberculosis gây ra, chủ yếu ảnh hưởng đến phổi nhưng có thể lan sang các cơ quan khác. Đây là bệnh truyền nhiễm, có thể lây qua đường hô hấp khi người bệnh ho, hắt hơi hoặc nói chuyện gần. Tuy nhiên, nếu được phát hiện sớm và điều trị đúng phác đồ, lao phổi hoàn toàn có thể chữa khỏi.
Dưới đây, tôi sẽ giải thích rõ hơn để bạn hiểu bản chất của bệnh, cách nhận biết và phòng tránh hiệu quả.
Nguyên nhân và cơ chế gây bệnh lao phổi
Lao phổi bắt nguồn từ vi khuẩn Mycobacterium tuberculosis – một loại vi khuẩn có vỏ sáp dày, sống dai dẳng trong môi trường và kháng lại nhiều loại thuốc thông thường. Khi hít phải các giọt bắn chứa vi khuẩn này (thường từ người bệnh đang trong giai đoạn hoạt động), vi khuẩn sẽ xâm nhập vào phổi và có thể:
– Gây nhiễm trùng cấp tính ngay lập tức (hiếm gặp).
– “Ngủ đông” trong cơ thể dưới dạng tiềm ẩn, không gây triệu chứng và không lây (gọi là lao tiềm ẩn).
– Hoạt hóa trở lại khi hệ miễn dịch suy giảm (do HIV, đái tháo đường, suy dinh dưỡng, dùng corticoid kéo dài…), dẫn đến lao phổi hoạt động.
Trong thực tế lâm sàng, tôi từng gặp nhiều bệnh nhân chỉ phát hiện mình bị lao sau khi sức khỏe suy sụp vì mắc thêm bệnh lý nền – lúc đó việc điều trị sẽ phức tạp hơn rất nhiều.
Dấu hiệu cảnh báo bạn có thể đang mắc lao phổi
Không phải cứ ho là lao, nhưng nếu bạn có ít nhất 2 trong số các triệu chứng sau kéo dài trên 2–3 tuần, hãy nghĩ ngay đến khả năng lao phổi:
– Ho khan hoặc ho có đờm kéo dài > 2 tuần, đôi khi ho ra máu.
– Sốt nhẹ về chiều, đổ mồ hôi đêm.
– Mệt mỏi, chán ăn, sụt cân không rõ nguyên nhân.
– Đau ngực, khó thở khi bệnh tiến triển nặng.
Đặc biệt, nếu bạn sống hoặc làm việc chung với người từng mắc lao, hoặc có tiền sử tiếp xúc trong môi trường kín, nguy cơ càng cao. Đừng chủ quan – nhiều người ban đầu chỉ nghĩ là “cảm cúm dai dẳng”, đến khi chụp X-quang mới phát hiện tổn thương phổi rõ rệt.
Lao phổi có lây không và lây như thế nào?
Có, lao phổi ở thể hoạt động có khả năng lây nhiễm, nhưng lao tiềm ẩn thì không lây. Vi khuẩn phát tán qua không khí khi người bệnh:
– Ho, hắt hơi, nói to, cười lớn – tạo thành các hạt aerosol siêu nhỏ mang vi khuẩn.
– Những hạt này có thể lơ lửng trong không khí hàng giờ, đặc biệt trong phòng kín, thông gió kém.
Tuy nhiên, không phải ai tiếp xúc cũng mắc bệnh. Khả năng lây nhiễm phụ thuộc vào:
– Số lượng vi khuẩn trong không khí.
– Thời gian tiếp xúc gần.
– Tình trạng miễn dịch của người tiếp xúc.
Sau khoảng 2 tuần điều trị đúng thuốc, đa số bệnh nhân không còn lây nhiễm – đây là lý do vì sao tuân thủ điều trị là vô cùng quan trọng.
Chẩn đoán và điều trị lao phổi như thế nào?
Chẩn đoán lao phổi không chỉ dựa vào triệu chứng, mà cần kết hợp nhiều xét nghiệm:
– Xét nghiệm đờm: tìm trực khuẩn lao bằng soi trực tiếp hoặc nuôi cấy (tiêu chuẩn vàng).
– X-quang phổi: phát hiện tổn thương đặc trưng như thâm nhiễm, hang phổi.
– Xét nghiệm GeneXpert MTB/RIF: cho kết quả nhanh trong 2 giờ, đồng thời phát hiện kháng rifampicin – dấu hiệu nghi ngờ lao đa kháng thuốc.
Điều trị lao phổi phải theo phác đồ quốc gia, thường kéo dài 6–8 tháng, gồm 2 giai đoạn:
- Giai đoạn tấn công (2 tháng): dùng 4 loại thuốc (Isoniazid, Rifampicin, Pyrazinamide, Ethambutol).
- Giai đoạn duy trì (4–6 tháng): dùng 2 loại thuốc chính.
Việc uống thuốc đều đặn, đủ liều, đủ thời gian là chìa khóa để khỏi bệnh và tránh biến chứng kháng thuốc – một tình trạng rất nguy hiểm và tốn kém để điều trị.
Phòng ngừa lao phổi: Bạn có thể làm gì?
Dù lao phổi là bệnh nghiêm trọng, nhưng hoàn toàn có thể phòng tránh:
– Tiêm vắc-xin BCG cho trẻ sơ sinh (giúp giảm nguy cơ lao kê và lao màng não).
– Giữ không gian sống thông thoáng, tránh tiếp xúc lâu với người ho kéo dài chưa rõ nguyên nhân.
– Tăng cường miễn dịch: ăn uống đủ chất, ngủ đủ, kiểm soát tốt các bệnh mạn tính như đái tháo đường.
– Nếu bạn có lao tiềm ẩn (phản ứng Mantoux dương tính, X-quang bình thường), bác sĩ có thể chỉ định điều trị dự phòng để ngăn chuyển sang lao hoạt động.
Và quan trọng nhất: đừng giấu bệnh. Lao phổi không phải là điều đáng xấu hổ – đó là một bệnh nhiễm trùng có thể chữa khỏi nếu bạn chủ động đi khám và hợp tác điều trị.
Lao phổi là bệnh do vi khuẩn gây ra, có thể lây nhưng hoàn toàn chữa khỏi nếu phát hiện sớm và điều trị đúng. Đừng đợi đến khi sụt cân, ho ra máu mới đi khám – hãy hành động ngay khi có ho kéo dài kèm mệt mỏi không rõ nguyên nhân. Sức khỏe của bạn, và cả cộng đồng, phụ thuộc vào sự chủ động đó.
