Khó thở là bị gì? Nguyên nhân và khi nào cần đi khám ngay
Chào bạn,
Khi bạn hỏi “khó thở là bị gì”, tôi hiểu nỗi lo lắng ấy rất thật — vì khó thở không chỉ gây bất tiện mà còn có thể là tín hiệu cảnh báo từ cơ thể. Về bản chất, khó thở (hay còn gọi là dyspnea) xảy ra khi nhu cầu oxy của cơ thể không được đáp ứng đầy đủ, hoặc khi hệ hô hấp, tim mạch gặp trục trặc trong quá trình cung cấp oxy. Nguyên nhân có thể từ nhẹ như lo âu, vận động quá sức, đến nghiêm trọng như suy tim, hen suyễn, hay cục máu đông ở phổi.
Dưới đây, tôi sẽ chia sẻ rõ hơn để bạn hiểu nguyên nhân, nhận biết dấu hiệu nguy hiểm và biết cách xử trí phù hợp.
Nguyên nhân phổ biến khiến bạn bị khó thở
Khó thở có thể xuất phát từ nhiều hệ cơ quan, nhưng chủ yếu liên quan đến tim, phổi, hoặc rối loạn tâm lý. Một số nguyên nhân thường gặp bao gồm:
– Hen suyễn: Co thắt phế quản làm hẹp đường thở, gây khò khè, hụt hơi, đặc biệt về đêm hoặc khi tiếp xúc dị nguyên.
– Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD): Thường ở người hút thuốc lâu năm, biểu hiện bằng khó thở khi gắng sức, ho kéo dài, khạc đờm.
– Suy tim: Tim bơm máu kém hiệu quả → ứ dịch ở phổi → khó thở khi nằm, phải gối cao đầu, kèm mệt mỏi, phù chân.
– Lo âu hoặc cơn hoảng sợ: Gây tăng thông khí (hyperventilation), dẫn đến cảm giác nghẹt thở, tê tay, chóng mặt — dù không có tổn thương thực thể.
– Nhiễm trùng đường hô hấp: Viêm phổi, viêm phế quản cấp có thể gây sốt, ho, đau ngực và khó thở đột ngột.
– Thuyên tắc phổi: Cục máu đông di chuyển lên phổi — tình huống cấp cứu với khó thở dữ dội, đau ngực chói, nhịp tim nhanh.
Trong phòng khám, tôi từng gặp nhiều bệnh nhân tưởng mình “chỉ mệt” nhưng hóa ra lại bị suy tim giai đoạn sớm, hoặc ngược lại — lo âu quá mức khiến họ nghĩ mình mắc bệnh nặng. Vì vậy, việc đánh giá đúng nguyên nhân rất quan trọng.
Dấu hiệu cảnh báo bạn cần đi khám ngay
Không phải lúc nào khó thở cũng nguy hiểm, nhưng những biểu hiện sau đòi hỏi can thiệp y tế khẩn cấp:
– Khó thở đột ngột, dữ dội, không giải thích được.
– Kèm đau ngực dữ dội, lan lên cổ, hàm hoặc cánh tay.
– Môi, móng tím tái, vã mồ hôi lạnh, lú lẫn hoặc mất ý thức.
– Nhịp tim rất nhanh (>120 lần/phút) hoặc loạn nhịp.
– Khó thở khi nghỉ ngơi hoặc tăng dần theo thời gian, dù đã nghỉ ngơi.
– Có tiền sử bệnh tim, phổi mạn tính, ung thư, hoặc mới phẫu thuật/sang chấn.
Nếu bạn trên 50 tuổi, hút thuốc, béo phì, hoặc có yếu tố nguy cơ tim mạch, đừng chủ quan với bất kỳ cơn khó thở nào kéo dài quá vài phút.
Cách giảm khó thở tại nhà và phòng ngừa tái phát
Tùy vào nguyên nhân, bạn có thể áp dụng một số biện pháp hỗ trợ — nhưng chỉ khi đã loại trừ tình trạng cấp cứu:
– Giữ tư thế thẳng lưng, ngồi nghiêng nhẹ ra trước để mở rộng lồng ngực, giúp hít thở dễ hơn.
– Hít thở chậm, sâu bằng mũi, thở ra bằng miệng — kỹ thuật này rất hiệu quả với người bị lo âu hoặc COPD.
– Chườm ấm vùng ngực nếu khó thở do co cứng cơ; tránh không khí lạnh, khói bụi, mùi mạnh nếu có tiền sử hen.
– Tập luyện đều đặn (đi bộ, yoga, bơi lội) để tăng dung tích phổi và sức bền tim mạch.
– Kiểm soát cân nặng, bỏ thuốc lá, và điều trị tốt các bệnh nền như tăng huyết áp, đái tháo đường.
– Không tự ý dùng thuốc giãn phế quản hay thuốc an thần nếu chưa có chẩn đoán rõ ràng.
Lưu ý: Nếu bạn thường xuyên phải dùng thuốc cắt cơn hen hơn 2 lần/tuần, đó là dấu hiệu bệnh chưa được kiểm soát — cần tái khám.
Khi nào nên đi khám bác sĩ?
Bạn nên gặp bác sĩ chuyên khoa tim mạch hoặc hô hấp nếu:
– Khó thở xuất hiện lần đầu mà không rõ nguyên nhân.
– Triệu chứng kéo dài hơn 1–2 ngày dù đã nghỉ ngơi.
– Tái phát nhiều lần, ảnh hưởng sinh hoạt hàng ngày.
– Có tiền sử gia đình mắc bệnh tim, đột quỵ, hoặc đột tử trẻ.
Bác sĩ có thể chỉ định X-quang phổi, điện tâm đồ, đo chức năng hô hấp, siêu âm tim hoặc xét nghiệm máu để xác định chính xác vấn đề.
Khó thở hiếm khi là “vô cớ”. Dù đôi khi chỉ do căng thẳng hoặc vận động quá mức, nó cũng có thể là dấu hiệu sớm của bệnh tim, phổi nghiêm trọng. Trong hơn 15 năm hành nghề, tôi luôn khuyên bệnh nhân: đừng đợi đến khi “không thở nổi” mới đi khám. Việc chẩn đoán sớm — đặc biệt với các bệnh như suy tim hay COPD — có thể làm thay đổi hoàn toàn tiên lượng và chất lượng cuộc sống của bạn.
Nếu bạn đang lo lắng về triệu chứng của mình, hãy ghi lại: khi nào khó thở, kéo dài bao lâu, có yếu tố khởi phát không, và triệu chứng kèm theo. Thông tin này sẽ giúp bác sĩ đánh giá chính xác hơn — và giúp bạn an tâm hơn.
