Hen suyễn là gì và tại sao nó lại khiến bạn khó thở?
Chào bạn, tôi hiểu nỗi lo lắng của bạn. Hen suyễn (hay còn gọi là hen phế quản) không phải là bệnh nhiễm trùng, mà là một bệnh viêm mạn tính của đường thở. Đặc điểm chính của bệnh là đường thở trở nên quá mẫn cảm – chỉ cần gặp một tác nhân kích thích nhỏ, chúng cũng có thể phản ứng dữ dội bằng cách sưng phù, co thắt và tiết ra nhiều đờm, khiến bạn cảm thấy khó thở, ho, khò khè hoặc tức ngực.
Nguyên nhân và cơ chế bệnh hen suyễn
Hen suyễn hình thành do sự kết hợp giữa yếu tố di truyền và môi trường. Trong cơ thể người bệnh, đường thở luôn trong tình trạng viêm mạn tính, dù không có triệu chứng rõ rệt. Khi gặp tác nhân kích thích, phản ứng viêm bùng phát mạnh hơn, dẫn đến:
– Co thắt cơ trơn phế quản: Các cơ bao quanh đường thở co lại đột ngột, làm lòng ống thở thu hẹp.
– Sưng niêm mạc: Thành phế quản phù nề, làm đường thở càng bị chèn ép.
– Tăng tiết chất nhầy: Đờm đặc quánh làm tắc nghẽn đường dẫn khí, cản trở luồng không khí ra vào phổi.
Ba yếu tố này phối hợp tạo nên cơn hen cấp, khiến người bệnh cảm thấy như đang “hở hơi” hoặc “bị bóp cổ từ bên trong”.
Các dấu hiệu cảnh báo bạn có thể đang bị hen suyễn
Bạn nên lưu ý nếu xuất hiện các triệu chứng sau, đặc biệt khi chúng lặp lại nhiều lần hoặc xuất hiện về đêm/sáng sớm:
– Ho kéo dài, không sốt, không có đờm, thường nặng lên khi thay đổi thời tiết hoặc tiếp xúc với bụi, khói.
– Thở khò khè – âm thanh rít khi thở ra, dễ nghe thấy khi yên tĩnh.
– Khó thở từng cơn, cảm giác không hít đủ không khí, phải ngồi dậy để thở.
– Tức nặng ngực, như có vật nặng đè lên, đôi khi kèm theo nhịp tim nhanh.
Trong phòng khám, tôi từng gặp nhiều bệnh nhân tưởng mình “chỉ bị ho do lạnh”, nhưng thực ra đã bị hen suyễn nhiều năm mà không biết – đến khi cơn hen nặng mới đi khám.
Những yếu tố nào có thể khởi phát cơn hen?
Hen suyễn không có nguyên nhân đơn lẻ, nhưng các yếu tố sau thường làm bệnh bộc phát hoặc trầm trọng hơn:
– Dị nguyên: Bụi nhà, lông thú, phấn hoa, nấm mốc, gián hoặc một số thực phẩm.
– Ô nhiễm không khí: Khói thuốc lá, khói xe, hóa chất tẩy rửa, mùi sơn.
– Thay đổi thời tiết: Không khí lạnh, độ ẩm cao hoặc giao mùa đột ngột.
– Căng thẳng tâm lý, gắng sức quá mức hoặc nhiễm trùng đường hô hấp trên (như cảm cúm).
– Tiền sử gia đình: Nếu cha mẹ hoặc anh chị em ruột bị hen, nguy cơ của bạn sẽ cao hơn.
Hen suyễn có chữa khỏi được không?
Đây là câu hỏi tôi nghe rất nhiều. Sự thật là: hen suyễn là bệnh mạn tính, không thể “cắt gốc” hoàn toàn, nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát tốt nếu được chẩn đoán sớm và điều trị đúng cách.
– Với trẻ em, khoảng 30–50% có thể giảm hoặc hết triệu chứng khi trưởng thành, nhờ hệ miễn dịch và đường thở phát triển hoàn thiện hơn.
– Với người lớn, mục tiêu điều trị là ngăn cơn hen tái phát, duy trì chức năng hô hấp bình thường và giữ chất lượng cuộc sống như người khỏe mạnh.
Việc điều trị bao gồm hai nhóm thuốc chính:
- Thuốc cắt cơn (dùng khi lên cơn): giúp giãn phế quản nhanh, giảm khó thở tức thì.
- Thuốc dự phòng (dùng hàng ngày): chứa corticosteroid hít, giúp giảm viêm mạn tính và ngăn ngừa cơn hen.
Làm sao để sống khỏe với hen suyễn?
Kiểm soát hen suyễn không chỉ dựa vào thuốc, mà còn ở lối sống và nhận thức của chính bạn:
– Tránh các yếu tố khởi phát: Nhận diện và ghi chép lại những gì khiến bạn lên cơn (bụi, lông mèo, vận động mạnh…).
– Dùng thuốc đều đặn, kể cả khi không có triệu chứng – vì viêm vẫn âm thầm tồn tại.
– Tập thở và vận động nhẹ nhàng: Như đi bộ, yoga, bơi lội giúp tăng dung tích phổi và giảm co thắt phế quản.
– Không tự ý ngưng thuốc khi thấy “hết ho” – đó là sai lầm phổ biến khiến cơn hen tái phát nặng hơn.
– Đo lưu lượng đỉnh (PEF) tại nhà nếu bác sĩ hướng dẫn, để theo dõi chức năng hô hấp hàng ngày.
Hen suyễn không phải là “bệnh nhẹ”, nhưng cũng không đáng sợ nếu bạn hiểu và kiểm soát nó đúng cách. Nhiều bệnh nhân của tôi – từ học sinh, nhân viên văn phòng đến vận động viên – vẫn sống năng động, làm việc hiệu quả và không để hen chi phối cuộc sống.
Nếu bạn nghi ngờ mình có triệu chứng hen, đừng chần chừ. Hãy đi khám chuyên khoa hô hấp để được chẩn đoán chính xác (thường qua nghiệm pháp hô hấp – spirometry) và xây dựng kế hoạch điều trị cá thể hóa. Sớm một ngày, bạn sẽ thở dễ dàng hơn – và yên tâm hơn rất nhiều.
