Gợi ý một số cách trị tiêu đờm cho người lớn ngay tại nhà

“Dạo này em không ho, cũng không sốt, nhưng cổ họng cứ vướng vướng, cảm giác như có đờm đặc quánh dính mãi không khạc ra được. Em đã thử uống nước ấm, ngậm chanh mật ong, nhưng vẫn không cải thiện. Liệu có cách nào giúp tiêu đờm hiệu quả mà không cần dùng thuốc không, thưa bác sĩ?”

Chuyên viên tư vấn

Đã trả lời: Ngày

Chào bạn! Cảm giác vướng đờm ở cổ họng – dù không kèm ho hay sốt – thực sự rất khó chịu và dễ khiến bạn lo lắng. May mắn thay, trong đa số trường hợp, tình trạng này không nguy hiểm và hoàn toàn có thể cải thiện ngay tại nhà nếu bạn hiểu rõ bản chất của đờm và áp dụng đúng phương pháp. Trong bài viết này, tôi sẽ giải thích ngắn gọn đờm là gì, đồng thời chia sẻ những cách trị tiêu đờm an toàn, hiệu quả dành riêng cho người lớn – tất cả đều có thể thực hiện ngay trong không gian quen thuộc của gia đình bạn.

1. Đờm là gì?

Đờm (hay còn gọi là chất nhầy đường hô hấp) là một chất lỏng do niêm mạc các cơ quan hô hấp – từ mũi, xoang, họng, khí quản đến phế quản – tiết ra. Thành phần chính của đờm bao gồm nước, glycoprotein, tế bào miễn dịch, muối khoáng và đôi khi cả vi khuẩn, virus hoặc dị nguyên.

Chức năng sinh lý tự nhiên của đờm là bảo vệ đường thở: nó giữ ẩm niêm mạc, bẫy bụi bẩn, vi sinh vật và các tác nhân gây hại từ môi trường, sau đó đưa chúng ra ngoài cơ thể thông qua cơ chế khạc nhổ hoặc nuốt xuống dạ dày.

Tuy nhiên, khi cơ thể bị kích thích – do nhiễm trùng (viêm họng, viêm phế quản), dị ứng, trào ngược dạ dày thực quản, hút thuốc lá, hoặc tiếp xúc với không khí ô nhiễm – lượng đờm sẽ tăng lên bất thường, trở nên đặc quánh và khó đào thải. Lúc này, thay vì bảo vệ, đờm lại gây cảm giác vướng víu, ngứa họng, thậm chí làm bạn ho khan hoặc ho có đờm kéo dài.

Lưu ý quan trọng: Đờm không phải lúc nào cũng đi kèm ho. Nhiều người – đặc biệt là người lớn – chỉ cảm thấy vướng cổ, khò khè, hoặc phải “hắng giọng” liên tục để làm sạch họng. Đây là dấu hiệu cho thấy đờm đang ứ đọng ở vùng hầu họng mà chưa xuống sâu đến khí – phế quản.

2. Gợi ý một số cách trị tiêu đờm cho người lớn ngay tại nhà

Khi đờm đặc, dính và khó khạc, mục tiêu điều trị không phải là “tiêu diệt” đờm – vì nó vốn là sản phẩm sinh lý cần thiết – mà là làm loãng đờm, tăng cường đào thải và giảm kích ứng niêm mạc. Dưới đây là những biện pháp đơn giản, an toàn và có cơ sở sinh lý rõ ràng mà tôi thường khuyên bệnh nhân áp dụng tại nhà.

2.1. Súc miệng với nước muối

Súc họng bằng nước muối sinh lý (0,9%) hoặc nước muối pha loãng (½ thìa cà phê muối trong 200ml nước ấm) là một trong những biện pháp đơn giản nhất nhưng hiệu quả bất ngờ.

– Cơ chế: Nước muối giúp rửa trôi đờm bám dính ở thành họng, đồng thời tạo môi trường ưu trương làm giảm phù nề niêm mạc, từ đó làm dịu cảm giác vướng víu. Ngoài ra, muối còn có tính sát khuẩn nhẹ, hỗ trợ kiểm soát vi khuẩn gây viêm họng thứ phát.

– Cách thực hiện: Súc họng sâu, giữ nước trong cổ họng khoảng 30 giây, rồi nhổ ra. Lặp lại 3–4 lần mỗi ngày, đặc biệt sau khi ngủ dậy và trước khi đi ngủ.

– Lưu ý: Không nuốt nước muối. Tránh pha quá mặn vì có thể gây khô rát họng.

Trong phòng khám, tôi từng gặp nhiều bệnh nhân than phiền “đờm dính cổ không khạc được”, và sau 2–3 ngày súc họng đều đặn, họ báo cảm giác dễ chịu rõ rệt – không cần dùng đến thuốc.

2.2. Làm ẩm không khí

Không khí khô – đặc biệt vào mùa lạnh hoặc khi sử dụng máy lạnh, quạt máy liên tục – là thủ phạm gián tiếp khiến đờm đặc quánh hơn.

– Cơ chế: Khi độ ẩm không khí thấp (<40%), niêm mạc mũi họng bị mất nước, làm giảm khả năng tiết dịch nhầy loãng và làm chậm hoạt động của hệ thống lông chuyển – cơ chế tự nhiên “quét” đờm ra ngoài. Kết quả: đờm ứ đọng, đặc lại và gây vướng.

– Giải pháp: Sử dụng máy tạo độ ẩm (humidifier) trong phòng ngủ hoặc nơi làm việc, duy trì độ ẩm khoảng 50–60%. Nếu không có máy, bạn có thể đặt một chậu nước sạch trong phòng, treo khăn ẩm, hoặc mở cửa phòng tắm sau khi tắm để hơi nước lan tỏa.

– Lưu ý: Vệ sinh máy tạo ẩm hàng ngày để tránh nấm mốc phát triển – vì hít phải bào tử nấm có thể làm nặng thêm tình trạng viêm đường thở.

2.3. Uống nhiều nước

Đây là nguyên tắc cốt lõi trong mọi phác đồ hỗ trợ tiêu đờm – dù bạn đang bị cảm, viêm phế quản hay chỉ đơn thuần cảm thấy vướng họng.

– Cơ chế: Nước giúp pha loãng đờm, biến chất nhầy đặc quánh thành dạng lỏng hơn, dễ di chuyển và khạc ra. Đồng thời, đủ nước cũng duy trì độ ẩm niêm mạc, hỗ trợ hệ miễn dịch hoạt động hiệu quả.

– Lượng khuyến nghị: Người lớn nên uống từ 2–2,5 lít nước mỗi ngày (tương đương 8–10 ly). Ưu tiên nước ấm, trà thảo mộc (gừng, bạc hà, cúc la mã), nước ép trái cây giàu vitamin C (cam, bưởi).

– Tránh: Rượu bia, cà phê, nước ngọt có gas – vì chúng có tính lợi tiểu, làm cơ thể mất nước và khiến đờm đặc hơn.

Một mẹo nhỏ: nếu bạn khó uống đủ nước, hãy chia nhỏ thành từng ngụm, uống đều đặn mỗi 30–60 phút thay vì đợi khát mới uống.

2.4. Dùng các nguyên liệu tự nhiên

Nhiều nguyên liệu quen thuộc trong bếp không chỉ làm ấm họng mà còn có tác dụng long đờm, kháng viêm nhẹ nhờ hoạt chất sinh học tự nhiên. Tuy nhiên, cần hiểu rõ cơ chế để dùng đúng cách:

– Gừng tươi: Chứa gingerol – hoạt chất chống viêm, giãn cơ trơn phế quản, giúp long đờm. Bạn có thể pha trà gừng ấm (gừng thái lát + nước sôi + chút mật ong) và uống 2–3 lần/ngày.

– Mật ong: Có tính kháng khuẩn, làm dịu niêm mạc họng và kích thích tiết nước bọt – giúp “rửa trôi” đờm. Lưu ý: Chỉ dùng cho người lớn và trẻ trên 1 tuổi. Không pha mật ong với nước sôi (>60°C) vì sẽ phá hủy enzyme có lợi.

– Chanh: Giàu vitamin C và acid citric – giúp làm loãng đờm. Bạn có thể ngậm lát chanh mỏng (có thể rắc chút muối) hoặc pha nước chanh ấm (không quá chua để tránh kích ứng dạ dày).

– Tỏi: Allicin trong tỏi có tính kháng khuẩn, hỗ trợ khi đờm do nhiễm trùng nhẹ. Tuy nhiên, ăn tỏi sống có thể gây nóng trong – nên dùng điều độ.

– Lá húng chanh, tía tô, bạc hà: Có tinh dầu giúp làm thông thoáng đường thở, giảm cảm giác ngạt và vướng họng.

Quan trọng: Các nguyên liệu này hỗ trợ chứ không thay thế điều trị. Nếu đờm kéo dài >2 tuần, đổi màu (vàng, xanh, có máu), hoặc kèm sốt – bạn cần đi khám để loại trừ nhiễm trùng nặng.

2.5. Xông hơi

Xông hơi là phương pháp truyền thống nhưng có cơ sở sinh lý vững chắc trong việc hỗ trợ tiêu đờm.

– Cơ chế: Hơi nước ấm giúp làm giãn phế quản, hóa lỏng đờm đặc, đồng thời kích thích tuần hoàn niêm mạc – thúc đẩy đờm di chuyển lên họng để khạc ra dễ dàng hơn.

– Cách thực hiện an toàn:

Đun sôi 1–2 lít nước, để nguội bớt (~60–70°C).
Thêm vài giọt tinh dầu (bạc hà, khuynh diệp, gừng) nếu muốn – nhưng không bắt buộc, đặc biệt với người dị ứng.
Trùm khăn kín đầu, hít hơi nước trong 5–10 phút, giữ khoảng cách an toàn để tránh bỏng.
Sau xông, lau khô mặt và uống một ngụm nước ấm.

– Lưu ý: Không xông khi đang sốt cao, huyết áp không ổn định, hoặc có tiền sử co thắt phế quản. Trẻ em và người già cần có người hỗ trợ.

Trong lâm sàng, tôi thường khuyên bệnh nhân viêm phế quản mạn tính hoặc hen suyễn nhẹ dùng xông hơi như liệu pháp hỗ trợ – nhưng luôn nhấn mạnh: xông chỉ giúp giảm triệu chứng, không điều trị nguyên nhân gốc.

Đờm ở cổ họng – dù không kèm ho – thường là phản ứng sinh lý của cơ thể trước kích thích môi trường, nhiễm trùng nhẹ hoặc trào ngược dạ dày. Đa số trường hợp có thể cải thiện rõ rệt chỉ sau vài ngày áp dụng các biện pháp đơn giản tại nhà như uống đủ nước, súc họng, làm ẩm không khí và dùng nguyên liệu tự nhiên an toàn.

Tuy nhiên, nếu tình trạng kéo dài trên 2 tuần, đờm đổi màu, kèm khó thở, sụt cân, hoặc có máu, bạn tuyệt đối không nên chủ quan. Đó có thể là dấu hiệu của viêm xoang mạn tính, viêm phế quản, lao phổi, hoặc thậm chí tổn thương thực thể ở đường thở – cần được đánh giá chuyên sâu bằng nội soi tai mũi họng hoặc chụp X-quang ngực.

Hãy lắng nghe cơ thể mình. Đôi khi, một chút kiên nhẫn và chăm sóc đúng cách tại nhà là đủ. Nhưng nếu nghi ngờ, đừng ngần ngại tìm đến bác sĩ – vì sức khỏe đường hô hấp luôn xứng đáng được ưu tiên.