Bị khó thở: Khi nào cần lo lắng và xử trí thế nào?

Chào bạn! Tôi hiểu cảm giác bị khó thở có thể rất đáng sợ — đặc biệt khi nó xuất hiện đột ngột hoặc kéo dài. Tuy nhiên, bị khó thở không phải lúc nào cũng là dấu hiệu của bệnh nặng. Trong nhiều trường hợp, đây chỉ là phản ứng sinh lý bình thường. Nhưng đôi khi, nó lại là tiếng chuông cảnh báo từ tim, phổi hoặc thậm chí là hệ thần kinh. Hãy cùng tôi tìm hiểu kỹ hơn.

Cần biết gì về cảm giác “bị khó thở”?

Bị khó thở (hay y học gọi là dyspnea) là cảm giác chủ quan khi bạn thấy không đủ không khí, phải gắng sức để hít thở, hoặc cảm giác “hở hơi”, “nghẹn ngực”. Đây không phải là một bệnh, mà là triệu chứng — và nguồn gốc của nó có thể đến từ rất nhiều hệ cơ quan khác nhau.

Nguyên nhân thường gặp khiến bạn bị khó thở

– Rối loạn hô hấp: Viêm phế quản, hen suyễn, COPD (bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính), viêm phổi, tràn khí màng phổi… đều có thể gây bị khó thở, đặc biệt khi vận động hoặc về đêm.
– Vấn đề tim mạch: Suy tim, rối loạn nhịp tim, nhồi máu cơ tim… khiến tim bơm máu kém, dẫn đến ứ dịch ở phổi và gây cảm giác khó thở — đôi khi kèm theo mệt mỏi, phù chân.
– Lo âu, hoảng loạn: Cơn hoảng sợ (panic attack) có thể khiến bạn thở nhanh, nông, tê tay, chóng mặt — nhưng thực tế oxy trong máu vẫn bình thường. Nhiều bệnh nhân đến phòng khám với triệu chứng này tưởng mình “sắp chết”, nhưng nguyên nhân lại là tâm lý.
– Thiếu máu nặng: Khi lượng hemoglobin giảm, cơ thể không đủ oxy cung cấp cho mô, dẫn đến cảm giác hụt hơi dù nghỉ ngơi.
– Các nguyên nhân khác: Béo phì, chấn thương ngực, dị vật đường thở, thuyên tắc phổi (cục máu đông ở phổi – tình huống cấp cứu!), hoặc thậm chí do tác dụng phụ của thuốc.

Dấu hiệu cảnh báo bạn cần đi khám ngay

Bạn nên đến cơ sở y tế ngay lập tức nếu bị khó thở kèm theo bất kỳ dấu hiệu nào sau:

– Đau ngực dữ dội, lan lên cổ, hàm hoặc cánh tay
– Môi hoặc đầu ngón tay tím tái
– Nhịp tim rất nhanh (>120 lần/phút) hoặc không đều
– Lú lẫn, mất ý thức hoặc nói lắp
– Khó thở đột ngột sau chấn thương hoặc phẫu thuật gần đây
– Khó thở khi nằm, phải ngồi dậy mới thở được (gọi là orthopnea)

Bị khó thở có tự khỏi không?

Nếu do gắng sức quá mức, lo âu nhẹ hoặc môi trường oi bức, bị khó thở thường tự cải thiện sau vài phút nghỉ ngơi, hít thở sâu và bình tĩnh lại.

Tuy nhiên, nếu triệu chứng lặp lại thường xuyên, xảy ra khi nghỉ ngơi, hoặc ngày càng nặng hơn, thì đây là dấu hiệu bạn không nên bỏ qua. Nhiều bệnh lý nghiêm trọng như suy tim hay ung thư phổi giai đoạn sớm có thể chỉ biểu hiện bằng cảm giác “hơi mệt, thở không sâu” trong thời gian dài.

Bác sĩ chẩn đoán nguyên nhân khó thở như thế nào?

– Khám lâm sàng: Tôi sẽ hỏi kỹ về thời gian, hoàn cảnh khởi phát, các yếu tố làm nặng/giảm nhẹ, tiền sử bệnh lý, hút thuốc… và nghe tim, phổi.
– Xét nghiệm máu: Đánh giá thiếu máu, nhiễm trùng, khí máu động mạch (nếu nghi suy hô hấp).
– Chụp X-quang ngực hoặc CT scan: Phát hiện viêm phổi, tràn dịch, khối u…
– Điện tâm đồ (ECG) và siêu âm tim: Loại trừ nguyên nhân tim mạch.
– Test chức năng hô hấp (PFT): Đo dung tích phổi, giúp chẩn đoán hen hoặc COPD.

Điều trị bị khó thở thế nào?

Điều trị phụ thuộc hoàn toàn vào nguyên nhân:

– Nếu do hen suyễn: Dùng thuốc giãn phế quản dạng hít.
– Nếu do suy tim: Thuốc lợi tiểu, ức chế men chuyển, kiểm soát huyết áp.
– Nếu do lo âu: Liệu pháp hành vi nhận thức, tập thở, đôi khi cần thuốc chống lo âu ngắn hạn.
– Nếu do thuyên tắc phổi: Cần can thiệp khẩn cấp với thuốc tan cục máu đông.

Lưu ý: Tuyệt đối không tự ý dùng thuốc (như corticosteroid, thuốc an thần) khi chưa rõ nguyên nhân — vì có thể che lấp triệu chứng và làm chậm chẩn đoán.

Cách phòng ngừa và giảm nhẹ cảm giác bị khó thở

– Không hút thuốc và tránh khói bụi, ô nhiễm không khí.
– Kiểm soát cân nặng: Béo phì làm tăng áp lực lên cơ hoành, gây khó thở khi nằm.
– Tập thở đều, sâu: Kỹ thuật thở bụng (thở cơ hoành) giúp cải thiện hiệu quả trao đổi khí.
– Quản lý stress: Thiền, yoga, đi bộ nhẹ nhàng giúp giảm cơn hoảng sợ gây khó thở tâm lý.
– Theo dõi bệnh nền: Nếu bạn đã có hen, COPD hay suy tim, hãy tuân thủ điều trị định kỳ.

Bị khó thở là một triệu chứng rất phổ biến, nhưng không bao giờ nên xem nhẹ. Trong phòng khám, tôi từng gặp nhiều bệnh nhân trì hoãn đi khám vì nghĩ “chỉ là mệt”, đến khi nhập viện thì đã muộn. Hãy lắng nghe cơ thể bạn — nếu cảm giác bị khó thở xuất hiện thường xuyên, không giải thích được, hoặc ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày, đừng chần chừ: hãy đi khám sớm. Chẩn đoán đúng và kịp thời có thể cứu sống bạn.

Hỏi: Bị khó thở có phải dấu hiệu của COVID-19 không?
Đáp: Có. Khó thở là một trong những triệu chứng nghiêm trọng của COVID-19, đặc biệt khi kèm sốt cao và ho kéo dài. Nếu bạn nghi ngờ, hãy test nhanh và liên hệ cơ sở y tế.

Hỏi: Tại sao tôi bị khó thở khi nằm?
Đáp: Đây có thể là dấu hiệu của suy tim trái hoặc trào ngược dạ dày – thực quản. Nên đi khám để phân biệt nguyên nhân.

Hỏi: Bị khó thở do lo âu có nguy hiểm không?
Đáp: Về mặt sinh lý, không nguy hiểm đến tính mạng, nhưng ảnh hưởng lớn đến chất lượng sống. Điều trị tâm lý và tập thở sẽ giúp cải thiện rõ rệt.

Hỏi: Trẻ nhỏ bị khó thở phải làm sao?
Đáp: Ở trẻ, khó thở có thể do viêm tiểu phế quản, dị vật hoặc hen. Nếu trẻ thở nhanh (>50 lần/phút), co lõm lồng ngực, tím tái — cần đưa đến bệnh viện ngay.