Bong gân cổ chân có thể thành chấn thương nặng chỉ sau một động tác sai không?
Chào bạn,
Đúng như bạn lo lắng, bong gân cổ chân hoàn toàn có thể tiến triển thành chấn thương nghiêm trọng chỉ sau một động tác xoay, vấp hoặc tiếp đất sai tư thế – đặc biệt nếu bạn chủ quan và tiếp tục vận động ngay sau chấn thương. Trong thực tế lâm sàng, tôi gặp rất nhiều trường hợp tưởng “chỉ trẹo chân nhẹ”, nhưng khi chụp MRI lại phát hiện rách một phần hoặc toàn bộ dây chằng bên ngoài, thậm chí tổn thương sụn khớp kèm theo.
Nguyên nhân khiến bong gân cổ chân trở nặng
– Chủ quan sau chấn thương: Tiếp tục chạy nhảy, mang giày cao gót hoặc đi bộ nhiều ngay sau khi lật cổ chân làm dây chằng bị kéo giãn thêm, dễ dẫn đến rách hoàn toàn.
– Xử trí ban đầu sai cách: Xoa dầu nóng, nắn bóp mạnh, hoặc chườm nóng ngay trong 48 giờ đầu sẽ làm tăng sưng, xuất huyết dưới da và kéo dài thời gian hồi phục.
– Tái chấn thương do cơ yếu: Sau lần bong gân đầu tiên, nếu không phục hồi đúng cách, khớp cổ chân mất vững, dễ bị lật lại – gọi là bong gân tái phát.
– Tổn thương phối hợp: Ngoài dây chằng, chấn thương có thể ảnh hưởng đến sụn khớp, xương mác, hoặc gân gót, nhưng triệu chứng ban đầu lại mơ hồ, dễ bỏ sót.
Dấu hiệu cảnh báo cần đi khám ngay
– Đau dữ dội, không chịu được lực khi dồn trọng lượng lên chân.
– Sưng to, bầm tím lan rộng quanh mắt cá trong vòng vài giờ.
– Cảm giác lỏng lẻo, “hở khớp” khi di chuyển, như thể cổ chân sắp tuột ra.
– Không thể xoay cổ chân hoặc đứng dậy sau 24–48 giờ.
– Triệu chứng kéo dài trên 1 tuần dù đã nghỉ ngơi và chườm lạnh.
Trong những trường hợp này, chụp MRI là công cụ chẩn đoán chính xác nhất để đánh giá mức độ tổn thương dây chằng và sụn – điều siêu âm hay X-quang thông thường không làm được.
Xử trí ban đầu đúng cách ngay sau khi bong gân
Bạn hãy nhớ nguyên tắc R.I.C.E (được cập nhật từ hướng dẫn y khoa mới nhất):
– Rest (Nghỉ ngơi): Ngừng mọi hoạt động gây đau, tránh dồn lực lên chân.
– Ice (Chườm lạnh): Dùng túi đá bọc khăn, chườm 15–20 phút mỗi 2–3 giờ trong 48 giờ đầu.
– Compression (Băng ép): Băng thun đàn hồi quanh cổ chân để giảm sưng – nhưng đừng siết quá chặt gây tê.
– Elevation (Kê cao chân): Khi nằm, đặt chân cao hơn tim để hạn chế ứ dịch.
Lưu ý quan trọng: Tuyệt đối không xoa bóp, không dùng dầu nóng, không nắn chỉnh khi chưa có chẩn đoán hình ảnh. Nhiều bệnh nhân vì tin vào “bóp thuốc nam” mà vô tình làm rách thêm dây chằng.
Phương pháp điều trị ít xâm lấn và phòng tái phát hiệu quả
Hiện nay, với đa số trường hợp bong gân độ I–II (dây chằng giãn hoặc rách một phần), chúng tôi ưu tiên điều trị bảo tồn kết hợp vật lý trị liệu chuyên sâu:
– Vật lý trị liệu: Tập phục hồi chức năng sớm giúp khôi phục tầm vận động, tăng cường nhóm cơ cẳng chân và bàn chân.
– Sóng xung kích (ESWT) hoặc laser cường độ cao: Kích thích tái tạo mô dây chằng, giảm viêm mạn tính.
– Tiêm PRP (huyết tương giàu tiểu cầu): Dùng máu của chính bệnh nhân để tiêm vào vùng tổn thương, thúc đẩy lành tự nhiên – đặc biệt hiệu quả ở vận động viên hoặc người trẻ.
Chỉ khi rách hoàn toàn dây chằng bên ngoài (độ III) kèm mất vững khớp, chúng tôi mới cân nhắc phẫu thuật nội soi tái tạo dây chằng – kỹ thuật ít xâm lấn, phục hồi nhanh, tỷ lệ thành công trên 90%.
Để phòng tái phát, bạn cần:
– Khởi động kỹ 10–15 phút trước khi chơi thể thao.
– Mang giày có đệm gót và hỗ trợ cổ chân (tránh giày quá mềm hoặc quá cũ).
– Tập luyện thăng bằng (ví dụ: đứng một chân trên đệm mềm) và tăng lực cơ cẳng chân 2–3 lần/tuần.
– Tránh quay người đột ngột trên bề mặt trơn trượt hoặc không bằng phẳng.
Bong gân cổ chân tưởng nhỏ, nhưng nếu xử lý sai, có thể để lại di chứng lâu dài: khớp lỏng, thoái hóa sớm, hoặc đau mạn tính. Tôi luôn khuyên bệnh nhân: “Đừng đợi hết sưng mới đi khám – hãy đánh giá tổn thương ngay từ đầu.” Một lần chụp MRI sớm có thể giúp bạn tránh được hàng tháng trời đau đớn và nguy cơ phẫu thuật sau này.
Nếu bạn từng bong gân cổ chân dù chỉ một lần, hãy coi đó là “lời cảnh báo” từ cơ thể – và đầu tư vào phục hồi đúng cách, chứ không chỉ “chịu đựng cho qua”.
