Lý do nước tiểu có mùi khai nồng nặc ở trẻ em

Nước tiểu có mùi khai nồng nặc ở trẻ em là dấu hiệu khiến nhiều bậc phụ huynh lo lắng, bởi nó không chỉ phản ánh chế độ ăn uống hằng ngày mà còn có thể liên quan đến tình trạng mất nước, nhiễm trùng đường tiết niệu hoặc rối loạn chuyển hóa. Việc nhận biết sớm nguyên nhân gây mùi bất thường trong nước tiểu sẽ giúp cha mẹ chủ động theo dõi sức khỏe và có hướng xử trí kịp thời, tránh những ảnh hưởng lâu dài đến sự phát triển của trẻ.

1. Các nguyên nhân khiến nước tiểu có mùi khai nồng nặc ở trẻ em

Nước tiểu có mùi khai nồng nặc ở trẻ em là vấn đề khiến nhiều phụ huynh lo lắng, đặc biệt khi nhận thấy nước tiểu của bé có mùi khác thường kéo dài. Trên thực tế, tình trạng nước tiểu có mùi khai nồng nặc ở trẻ em có thể xuất phát từ:

Thiếu nước: Trẻ uống không đủ nước khiến nước tiểu bị cô đặc, mùi khai rõ hơn, thường gặp vào buổi sáng sớm.
Chế độ ăn uống: Một số thực phẩm như hành, tỏi, măng tây, cải Brussels, cà ri… có thể làm mùi nước tiểu nặng hơn, đặc biệt ở trẻ bú mẹ nếu mẹ ăn các thực phẩm này.
Vitamin và thuốc: Vitamin nhóm B (nhất là B6), thuốc kháng sinh hoặc một số loại thuốc điều trị có thể làm thay đổi mùi nước tiểu.
Không đủ sữa mẹ hoặc ăn uống kém: Khi lượng nước đưa vào cơ thể không đáp ứng nhu cầu, nước tiểu dễ có mùi nồng.
Táo bón: Táo bón khiến bàng quang không được làm rỗng hoàn toàn, nước tiểu tồn đọng lâu ngày có thể gây mùi hôi dù không hề nhiễm trùng.

2. Nước tiểu có mùi khai nồng nặc ở trẻ em gợi ý vấn đề sức khỏe nào?

Nếu đã điều chỉnh sinh hoạt nhưng nước tiểu của bé có mùi khai nồng nặc vẫn không cải thiện, cha mẹ cần nghĩ đến các vấn đề sức khỏe như:

Nhiễm trùng đường tiết niệu (UTI): Trẻ có thể kèm theo sốt, đau hoặc khóc khi đi tiểu, tiểu nhiều lần, nước tiểu đục hoặc lẫn máu.
Đái tháo đường: Nước tiểu có mùi nồng bất thường kèm khát nước liên tục, mệt mỏi.
Rối loạn chuyển hóa di truyền hiếm gặp: Ví dụ hội chứng nước tiểu mùi siro cây phong (MSUD) khiến nước tiểu có mùi ngọt như đường nâu.
Nhiễm nấm Candida hoặc mất cân bằng pH: Có thể làm mùi nước tiểu thay đổi rõ rệt.

Mùi khai giống amoniac đôi khi xuất hiện ở tã trẻ sơ sinh và có thể chỉ là hiện tượng sinh lý bình thường, nhất là khi trẻ uống ít nước. Tuy nhiên, nếu mùi này kéo dài, kèm theo các dấu hiệu như sốt, mệt mỏi, phù nề, khô miệng hoặc cáu gắt, phụ huynh không nên chủ quan vì đó có thể là dấu hiệu nhiễm trùng.

3. Làm gì khi nước tiểu có mùi khai nồng nặc ở trẻ em? Khi nào nên đi khám?

Khi nhận thấy nước tiểu có mùi khai nồng nặc ở trẻ em, cha mẹ không nên quá hoang mang nhưng cũng không được chủ quan mà nên:

Tăng cường cho trẻ uống đủ nước: Thiếu nước là nguyên nhân phổ biến khiến nước tiểu cô đặc và mùi nặng hơn. Theo Viện Nhi khoa Hoa Kỳ (AAP), trẻ em cần trung bình: 1–3 tuổi: ~1,3 lít/ngày; 4–8 tuổi: ~1,6 lít/ngày. Uống đủ nước giúp làm loãng nước tiểu, giảm mùi khai rõ rệt.
Kiểm tra chế độ ăn uống của trẻ: Một số thực phẩm như măng tây, trứng, hành, tỏi, cá biển hoặc thực phẩm giàu đạm có thể làm thay đổi mùi nước tiểu. Mayo Clinic cho biết mùi nước tiểu do thực phẩm thường không nguy hiểm và sẽ tự hết sau 24–48 giờ.
Hướng dẫn trẻ đi tiểu đúng và đủ lần: Nhịn tiểu lâu khiến vi khuẩn phát triển mạnh trong bàng quang, làm nước tiểu nặng mùi. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến nghị trẻ nên đi tiểu đều đặn mỗi 2–3 giờ khi thức.
Giữ vệ sinh vùng kín đúng cách: Vệ sinh không đúng hoặc dùng dung dịch có tính tẩy mạnh có thể gây viêm nhiễm, làm nước tiểu có mùi bất thường. Nghiên cứu đăng trên Journal of Pediatric Urology (2019) cho thấy vệ sinh sai cách làm tăng nguy cơ nhiễm trùng tiểu ở trẻ nhỏ tới 30%.

Cha mẹ nên đưa trẻ đến cơ sở y tế sớm nếu nước tiểu có mùi khai nồng nặc kèm theo một hoặc nhiều dấu hiệu sau:

Trẻ sốt, mệt mỏi, quấy khóc bất thường;
Đau hoặc rát khi đi tiểu;
Nước tiểu đục, có cặn, lẫn máu;
Đi tiểu ít hơn bình thường hoặc tiểu dắt;
Mùi khai kéo dài trên 2–3 ngày dù đã uống đủ nước.

Theo CDC Hoa Kỳ, nhiễm trùng đường tiết niệu là nguyên nhân thường gặp ở trẻ em và cần được chẩn đoán, điều trị sớm để tránh biến chứng thận về lâu dài.

Tóm lại, nước tiểu có mùi khai nồng nặc ở trẻ em có thể chỉ là biểu hiện sinh lý tạm thời nhưng cũng không loại trừ khả năng liên quan đến nhiễm trùng đường tiết niệu hay rối loạn chuyển hóa. Nếu tình trạng mùi khai kéo dài, kèm theo sốt, tiểu buốt, tiểu rắt hoặc trẻ quấy khóc bất thường, phụ huynh nên đưa trẻ đi khám sớm để được chẩn đoán chính xác và can thiệp kịp thời, tránh ảnh hưởng đến sức khỏe lâu dài của trẻ.

Nguồn thông tin tham khảo: Mayoclinic.org, Nationwidechildrens.org, Chrichmond.org, Ontexhealthcare.com.au