Xét nghiệm mỡ máu là gì và các chỉ số quan trọng bạn cần biết?

Tôi gần đây thấy mệt mỏi, thỉnh thoảng chóng mặt, nhưng không rõ nguyên nhân. Nghe nói mỡ máu cao có thể gây đột quỵ mà lại không có triệu chứng rõ ràng. Vậy xét nghiệm mỡ máu cụ thể là gì? Các chỉ số đó có ý nghĩa ra sao và khi nào thì cần lo lắng?

Chuyên viên tư vấn

Đã trả lời: Ngày

Chào bạn,

Xét nghiệm mỡ máu là một xét nghiệm máu đơn giản nhưng vô cùng quan trọng, giúp đánh giá nồng độ các thành phần lipid (chất béo) trong máu – bao gồm cholesterol toàn phần, LDL-C, HDL-C và triglyceride. Đây là những chỉ số then chốt để phát hiện sớm nguy cơ xơ vữa động mạch, bệnh tim mạch, đột quỵ… – những biến chứng nguy hiểm thường “âm thầm” diễn tiến mà không có triệu chứng rõ rệt.

Xét nghiệm mỡ máu gồm những gì?

Xét nghiệm mỡ máu (hay còn gọi là lipid profile) thường đo lường 4 chỉ số chính:

– Cholesterol toàn phần: Tổng lượng cholesterol trong máu.

– LDL-C (Low-Density Lipoprotein Cholesterol): “Cholesterol xấu” – khi tăng sẽ tích tụ vào thành mạch, gây xơ vữa.

– HDL-C (High-Density Lipoprotein Cholesterol): “Cholesterol tốt” – giúp vận chuyển cholesterol dư thừa ra khỏi mạch máu.

– Triglyceride: Dạng chất béo lưu thông trong máu, tăng cao khi ăn nhiều đường, tinh bột hoặc do rối loạn chuyển hóa.

Các chỉ số này được đo sau khi bạn nhịn ăn ít nhất 8–12 giờ (xét nghiệm mỡ máu lúc đói) để đảm bảo độ chính xác.

Chỉ số mỡ máu bao nhiêu là cao?

Dưới đây là các ngưỡng tham chiếu phổ biến (theo đơn vị mg/dL – tiêu chuẩn thường dùng tại Việt Nam):

– Cholesterol toàn phần:

• Tốt: < 200

• Cao ranh giới: 200–239

• Cao: ≥ 240

– LDL-C:

• Tốt: < 100 (ở người có nguy cơ tim mạch cao, mục tiêu có thể < 70)

• Cao ranh giới: 130–159

• Cao: ≥ 160

– HDL-C:

• Tốt: ≥ 60 (càng cao càng tốt)

• Thấp (nguy cơ): < 40 ở nam, < 50 ở nữ

– Triglyceride:

• Tốt: < 150

• Cao ranh giới: 150–199

• Cao: ≥ 200

Lưu ý: Mục tiêu điều trị có thể thay đổi tùy theo tình trạng sức khỏe cá nhân (ví dụ: bạn có tiểu đường, tiền sử nhồi máu cơ tim hay không).

Khi nào nên làm xét nghiệm mỡ máu?

– Người trưởng thành từ 20 tuổi trở lên: Nên xét nghiệm ít nhất mỗi 4–5 năm một lần, ngay cả khi cảm thấy khỏe mạnh.

– Người có yếu tố nguy cơ: Béo phì, hút thuốc, tiểu đường, huyết áp cao, tiền sử gia đình có người trẻ bị bệnh tim… cần xét nghiệm sớm và thường xuyên hơn.

– Trẻ em: Trong một số trường hợp đặc biệt (gia đình có rối loạn lipid di truyền), bác sĩ có thể chỉ định xét nghiệm từ sớm.

Trong phòng khám, chúng tôi từng gặp nhiều bệnh nhân trên 40 tuổi, không có triệu chứng gì, nhưng xét nghiệm phát hiện LDL-C rất cao – nếu không can thiệp kịp thời, nguy cơ nhồi máu cơ tim trong 10 năm tới có thể lên tới 20–30%.

Làm sao kiểm soát mỡ máu hiệu quả?

Nếu chỉ số mỡ máu tăng nhẹ, bạn hoàn toàn có thể cải thiện bằng lối sống:

– Điều chỉnh chế độ ăn: Hạn chế chất béo bão hòa (thịt đỏ, đồ chiên rán, bơ, kem), tăng chất xơ (rau xanh, yến mạch, đậu), thay dầu thực vật lành mạnh (dầu oliu, dầu hạt cải).

– Tăng vận động: Ít nhất 30 phút đi bộ nhanh/ngày, 5 ngày/tuần.

– Kiểm soát cân nặng: Giảm 5–10% trọng lượng cơ thể có thể làm giảm đáng kể triglyceride và LDL.

– Hạn chế rượu bia, bỏ thuốc lá: Cả hai đều làm rối loạn lipid máu.

– Không tự ý dùng thuốc: Chỉ dùng thuốc hạ mỡ máu (như statin) khi có chỉ định của bác sĩ, đặc biệt khi bạn đã có tổn thương mạch máu hoặc nguy cơ tim mạch cao.

Kết luận của bác sĩ

Rối loạn mỡ máu là “kẻ giết người thầm lặng” – không đau, không sốt, nhưng lại là nguyên nhân hàng đầu gây đột quỵ và nhồi máu cơ tim. Xét nghiệm mỡ máu định kỳ là cách đơn giản, rẻ tiền và hiệu quả nhất để phát hiện sớm. Nếu bạn trên 30 tuổi, chưa từng xét nghiệm mỡ máu, hãy chủ động kiểm tra trong lần khám sức khỏe sắp tới. Đừng đợi đến khi có biến chứng mới hành động – vì lúc đó, mọi thứ có thể đã quá muộn.