Dương tính giả (False Positive) thường xảy ra với loại xét nghiệm nào?

Tôi vừa nhận kết quả xét nghiệm cho thấy dương tính với một bệnh lý, nhưng tôi không có bất kỳ triệu chứng nào và cảm thấy hoàn toàn khỏe mạnh. Tôi lo lắng không biết liệu đây có phải là kết quả dương tính giả hay không, và loại xét nghiệm nào dễ cho kết quả dương tính giả nhất? Mong bác sĩ giải thích giúp.

Chuyên viên tư vấn

Đã trả lời: Ngày

Chào bạn,

Dương tính giả (false positive) là tình trạng xét nghiệm cho kết quả “dương tính” dù bạn thực sự không mắc bệnh. Hiện tượng này có thể xảy ra với nhiều loại xét nghiệm, đặc biệt là những xét nghiệm có độ đặc hiệu không cao hoặc khi có yếu tố gây nhiễu từ bên ngoài.

Các loại xét nghiệm dễ cho kết quả dương tính giả

1. Xét nghiệm kháng thể (serology tests)

Ví dụ: Xét nghiệm HIV, giang mai (RPR/VDRL), viêm gan B (HBsAg trong một số trường hợp), hoặc xét nghiệm kháng thể SARS-CoV-2.
Lý do: Cơ thể có thể tạo kháng thể chéo do nhiễm trùng khác, tiêm vắc-xin gần đây, hoặc rối loạn miễn dịch (như lupus ban đỏ hệ thống).

2. Xét nghiệm tầm soát ung thư

Ví dụ: PSA (prostate-specific antigen) trong tầm soát ung thư tuyến tiền liệt.
Lý do: PSA có thể tăng do viêm tuyến tiền liệt, phì đại lành tính, hoặc thậm chí sau quan hệ tình dục — không nhất thiết do ung thư.

3. Xét nghiệm nước tiểu (urinalysis)

Ví dụ: Phát hiện protein, glucose, hoặc máu trong nước tiểu.
Lý do: Mẫu nước tiểu bị nhiễm khuẩn, kinh nguyệt, gắng sức nặng, hoặc thuốc có thể gây dương tính giả.

4. Xét nghiệm ma túy hoặc chất kích thích

Ví dụ: Test nhanh nước tiểu phát hiện amphetamine, THC.
Lý do: Một số thuốc không liên quan (như thuốc cảm, thuốc chống trầm cảm) có thể gây phản ứng chéo.

Khi nào cần nghi ngờ dương tính giả?

Bạn không có triệu chứng phù hợp với bệnh.
Không có yếu tố nguy cơ (ví dụ: không quan hệ tình dục không an toàn nhưng dương tính với giang mai).
Kết quả mâu thuẫn với các xét nghiệm khác hoặc lâm sàng.

Cách xử trí khi nghi ngờ dương tính giả

Xét nghiệm lại bằng phương pháp có độ đặc hiệu cao hơn (ví dụ: Western Blot cho HIV, treponemal test khẳng định cho giang mai).
Kết hợp đánh giá lâm sàng: Bác sĩ sẽ xem xét toàn diện triệu chứng, tiền sử và các dấu hiệu khách quan.
Không tự chẩn đoán hay điều trị dựa trên một kết quả xét nghiệm đơn lẻ.

Dương tính giả có thể xảy ra ở nhiều loại xét nghiệm, đặc biệt là các test tầm soát hoặc test nhanh. Điều quan trọng là không hoảng loạn khi nhận kết quả dương tính nếu bạn không có triệu chứng. Hãy trao đổi với bác sĩ để được tư vấn làm thêm xét nghiệm khẳng định và đánh giá tổng thể. Nếu kết quả vẫn còn nghi ngờ sau 1–2 tuần, việc xét nghiệm lại thường là bước tiếp theo hợp lý.