Vô sinh hiếm muộn là gì? Dấu hiệu, nguyên nhân và cách điều trị hiệu quả
Chào bạn,
Vô sinh hiếm muộn không phải là “bệnh” theo nghĩa thông thường, mà là tình trạng một cặp vợ chồng không thể có thai tự nhiên dù đã quan hệ đều đặn, không dùng biện pháp tránh thai trong ít nhất 12 tháng (nếu người vợ dưới 35 tuổi) hoặc 6 tháng (nếu trên 35 tuổi). Đây là định nghĩa được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) công nhận và là tiêu chuẩn chẩn đoán lâm sàng hiện nay.
Nguyên nhân gây vô sinh hiếm muộn ở cả nam và nữ
Vô sinh hiếm muộn không phải “lỗi” của riêng ai. Trong thực tế lâm sàng, tôi thường gặp các trường hợp mà nguyên nhân đến từ:
– Nam giới (chiếm khoảng 40%):
– Tinh trùng yếu, ít, dị dạng hoặc không di động.
– Giãn tĩnh mạch thừng tinh – một trong những nguyên nhân phổ biến nhất.
– Rối loạn xuất tinh (xuất tinh ngược dòng, không xuất tinh).
– Tiền sử phẫu thuật vùng bẹn, tinh hoàn ẩn, hoặc nhiễm trùng sinh dục.
– Tiếp xúc thường xuyên với hóa chất, nhiệt độ cao, bức xạ.
– Lối sống không lành mạnh: hút thuốc, nghiện rượu, béo phì, stress kéo dài.
– Nữ giới (khoảng 40%):
– Rối loạn rụng trứng (do hội chứng buồng trứng đa nang – PCOS, suy buồng trứng sớm).
– Tắc, dính hoặc ứ dịch vòi trứng (thường do viêm vùng chậu, nhiễm Chlamydia).
– Lạc nội mạc tử cung, u xơ, polyp, dính buồng tử cung.
– Rối loạn nội tiết: tăng prolactin, suy giáp, mất cân bằng hormone sinh dục.
– Tuổi cao (>35 tuổi) làm giảm chất lượng và số lượng trứng.
– Cả hai hoặc không rõ nguyên nhân (khoảng 20%):
Có những cặp vợ chồng xét nghiệm đầy đủ nhưng không tìm ra nguyên nhân cụ thể – gọi là “vô sinh không rõ nguyên nhân”. Tuy nhiên, điều này không có nghĩa là không thể điều trị.
Dấu hiệu cảnh báo vô sinh hiếm muộn cần đi khám sớm
Nhiều cặp vợ chồng chỉ phát hiện vấn đề khi đã “mong con” quá lâu. Tuy nhiên, bạn có thể nhận biết sớm qua một số dấu hiệu sau:
Ở nam giới:
– Giảm ham muốn, rối loạn cương dương.
– Tinh hoàn sưng, đau, teo nhỏ hoặc có khối bất thường.
– Xuất tinh ít, không xuất tinh dù đạt cực khoái.
Ở nữ giới:
– Chu kỳ kinh nguyệt thất thường: quá ngắn (<21 ngày), quá dài (>35 ngày), lượng kinh rất ít hoặc rất nhiều.
– Vô kinh (không có kinh trong 3–6 tháng).
– Đau bụng dưới âm ỉ, đặc biệt quanh ngày rụng trứng hoặc hành kinh.
– Thay đổi nội tiết rõ rệt: mụn nhiều, rụng tóc, tăng cân không rõ nguyên nhân.
– Khí hư bất thường: có mùi hôi, màu xanh/vàng, kèm ngứa rát.
Lưu ý: Một số người hoàn toàn không có triệu chứng rõ ràng. Vì vậy, nếu đã cố gắng trên 12 tháng (hoặc 6 tháng nếu trên 35 tuổi) mà chưa có thai, bạn nên đi khám chuyên khoa hiếm muộn – đừng chần chừ.
Cách chẩn đoán và điều trị vô sinh hiếm muộn hiệu quả
Chẩn đoán
Để tìm ra nguyên nhân, cả hai vợ chồng cần khám cùng nhau. Các xét nghiệm thường bao gồm:
– Nam: tinh dịch đồ, siêu âm tinh hoàn, xét nghiệm hormone, DNA tinh trùng, xét nghiệm di truyền nếu cần.
– Nữ: siêu âm buồng trứng – tử cung, xét nghiệm AMH (dự trữ buồng trứng), nội tiết, chụp tử cung – vòi trứng, nội soi nếu nghi ngờ dính hoặc lạc nội mạc.
Điều trị
Phác đồ điều trị phụ thuộc hoàn toàn vào nguyên nhân:
– Nam giới:
– Phẫu thuật (giãn tĩnh mạch thừng tinh, nối ống dẫn tinh).
– Điều trị nhiễm trùng, rối loạn nội tiết.
– Hỗ trợ sinh sản: IUI, IVF, ICSI – đặc biệt khi tinh trùng yếu hoặc không có trong tinh dịch.
– Nữ giới:
– Dùng thuốc kích rụng trứng (nếu rối loạn phóng noãn).
– Phẫu thuật nội soi để xử lý u xơ, polyp, dính buồng tử cung, tắc vòi trứng.
– Kỹ thuật hỗ trợ sinh sản: IUI, IVF, ICSI, IVM…
– Trong một số trường hợp, có thể cần đến trứng hiến tặng hoặc mang thai hộ (theo quy định pháp luật).
Tôi thường khuyên bệnh nhân: Đừng đợi “thử thêm vài tháng nữa”. Càng can thiệp sớm, cơ hội thành công càng cao – đặc biệt với phụ nữ trên 35 tuổi, khi chất lượng trứng suy giảm nhanh theo thời gian.
Phòng ngừa vô sinh hiếm muộn: Thay đổi từ lối sống
Mặc dù không thể ngăn ngừa hoàn toàn (đặc biệt với nguyên nhân di truyền), bạn có thể giảm nguy cơ bằng cách:
– Duy trì cân nặng hợp lý: Béo phì hoặc suy dinh dưỡng đều ảnh hưởng đến hormone sinh sản.
– Không hút thuốc, hạn chế rượu bia và chất kích thích.
– Ăn uống lành mạnh: nhiều rau xanh, trái cây, protein lành, hạn chế đồ chiên rán, chế biến sẵn.
– Tập thể dục đều đặn nhưng không quá mức – yoga, đi bộ, bơi lội là lựa chọn tốt.
– Quan hệ tình dục an toàn, tránh nạo phá thai không cần thiết.
– Khám sức khỏe sinh sản định kỳ, đặc biệt trước khi có kế hoạch mang thai.
Vô sinh hiếm muộn không phải là dấu chấm hết cho giấc mơ làm cha mẹ. Với y học hiện đại, hơn 80% các cặp vợ chồng có thể có con nhờ các phương pháp hỗ trợ sinh sản phù hợp. Quan trọng nhất là phát hiện sớm, chẩn đoán chính xác và điều trị kịp thời.
Nếu bạn và người bạn đời đã cố gắng trên 6–12 tháng mà chưa có thai, đừng tự trách mình hay đổ lỗi cho nhau. Hãy cùng nhau đến gặp bác sĩ chuyên khoa hiếm muộn – vì mỗi ngày trôi qua đều quý giá, nhất là với phụ nữ đang ở độ tuổi sinh sản.
