Dấu hiệu của đột quỵ là gì?
Chào bạn,
Đột quỵ (hay còn gọi là tai biến mạch máu não) xảy ra khi dòng máu lên não bị gián đoạn đột ngột, do tắc nghẽn hoặc vỡ mạch. Dấu hiệu điển hình thường xuất hiện rất nhanh, trong vài phút đến vài giờ, bao gồm:
– Méo miệng, cười lệch, không thể ngậm chặt môi.
– Yếu hoặc liệt một bên tay/chân, không nhấc được tay, không giữ thăng bằng.
– Nói ngọng, nói khó, không diễn đạt được ý hoặc không hiểu người khác nói gì.
– Mờ hoặc mất thị lực một hoặc hai bên mắt.
– Đau đầu dữ dội, đột ngột, không giống cơn đau đầu thông thường.
Nếu bạn hoặc người xung quanh có bất kỳ dấu hiệu nào trên, hãy gọi cấp cứu ngay lập tức – vì “thời gian là não”.
Dấu hiệu đột quỵ trước 1 ngày
Trong nhiều trường hợp, đột quỵ không có cảnh báo rõ ràng trước 24 giờ, đặc biệt là đột quỵ do xuất huyết não. Tuy nhiên, với đột quỵ do thiếu máu não thoáng qua (TIA) – còn gọi là “đột quỵ nhẹ” – bạn có thể gặp các triệu chứng tương tự nhưng tự hết trong vòng vài phút đến vài giờ.
Ví dụ:
– Tê bì tay chân thoáng qua.
– Nhìn mờ một bên mắt trong vài phút.
– Nói lắp hoặc quên từ đột ngột rồi hồi phục.
Đây là cảnh báo khẩn cấp – khoảng 1/3 người bị TIA sẽ bị đột quỵ thật trong vòng 1 năm, và nguy cơ cao nhất là trong 48 giờ đầu.
Dấu hiệu đột quỵ trước 1 tuần
Một số nghiên cứu cho thấy, khoảng 30–50% bệnh nhân có thể có triệu chứng tiền đột quỵ trong 7 ngày trước khi cơn đột quỵ thật xảy ra. Các dấu hiệu này thường không đặc hiệu, dễ bị bỏ qua:
– Chóng mặt tái đi tái lại, đặc biệt khi thay đổi tư thế.
– Đau đầu mới xuất hiện, khác với kiểu đau đầu quen thuộc.
– Rối loạn giấc ngủ: mất ngủ, ngủ gà, hoặc ngủ li bì.
– Mệt mỏi bất thường, không rõ nguyên nhân.
– Khó tập trung, hay quên, lú lẫn nhẹ.
Ở phụ nữ, triệu chứng này có thể mơ hồ hơn, khiến việc nhận biết càng khó khăn.
Dấu hiệu đột quỵ trước 30 ngày
Hiện không có bằng chứng y khoa chắc chắn rằng đột quỵ có thể được dự báo chính xác trước 30 ngày dựa trên triệu chứng lâm sàng đơn thuần. Tuy nhiên, các yếu tố nguy cơ tích lũy trong thời gian dài – như tăng huyết áp không kiểm soát, rối loạn lipid, đái tháo đường, hút thuốc – chính là “dấu hiệu sớm” gián tiếp.
Một số người có thể trải qua:
– Cơn thiếu máu não thoáng qua (TIA) cách đó vài tuần.
– Thay đổi tâm trạng, trầm cảm, lo âu không rõ nguyên nhân.
– Giảm khả năng vận động tinh (viết chữ run, cầm đồ rơi).
Nhưng lưu ý: những dấu hiệu này không đặc hiệu cho đột quỵ, và chỉ có giá trị cảnh báo khi kết hợp với yếu tố nguy cơ tim mạch.
Dấu hiệu đột quỵ ở nữ
Phụ nữ thường có triệu chứng đột quỵ “phi điển hình” hơn nam giới, dễ bị chẩn đoán nhầm là stress, rối loạn tiền đình hoặc rối loạn lo âu. Ngoài các dấu hiệu chung (liệt, méo miệng, nói ngọng), phụ nữ có thể gặp:
– Khó thở hoặc ngất xỉu đột ngột.
– Đau ngực, tim đập nhanh.
– Nấc cụt kéo dài không rõ nguyên nhân.
– Buồn nôn, nôn mà không kèm tiêu chảy.
– Co giật (hiếm, nhưng có thể xảy ra).
Đặc biệt, phụ nữ dùng thuốc tránh thai, có tiền sử tiền sản giật, hoặc mãn kinh sớm có nguy cơ cao hơn – nên cần theo dõi sát các thay đổi bất thường.
Triệu chứng đột quỵ nhẹ
“Đột quỵ nhẹ” thường chỉ thiếu máu não thoáng qua (TIA) – khi mạch máu não bị tắc tạm thời, triệu chứng giống đột quỵ thật nhưng tự hết trong <24 giờ (thường dưới 1 giờ).
Các triệu chứng bao gồm:
– Tê hoặc yếu nhẹ một bên mặt/tay/chân.
– Nói lắp, quên từ, hoặc hiểu sai lời nói.
– Mất thăng bằng, chóng mặt, đi loạng choạng.
– Mất thị lực một bên mắt (như “rèm che” kéo xuống).
TIA không phải là “vô hại” – nó là cảnh báo đỏ cho đột quỵ sắp xảy ra. Bạn cần khám chuyên khoa thần kinh ngay, chứ không nên chủ quan vì “đã hết triệu chứng”.
4 dấu hiệu cảnh báo cơn đột quỵ
Theo khuyến cáo của Hội Đột quỵ Thế giới, 4 dấu hiệu cảnh báo đột quỵ dễ nhớ qua từ viết tắt FAST (mở rộng ở nhiều nước thành BE-FAST):
– F (Face): Mặt rũ xuống, méo khi cười.
– A (Arm): Tay yếu, không giơ cao được, rơi xuống khi dang tay.
– S (Speech): Nói ngọng, nói không rõ, hoặc không hiểu lời.
– T (Time): Gọi cấp cứu ngay – thời gian vàng để cứu não là dưới 4,5 giờ.
Mở rộng (BE-FAST):
– B (Balance): Mất thăng bằng, đi loạng choạng.
– E (Eyes): Mất thị lực đột ngột một hoặc hai mắt.
Đây là những dấu hiệu xuất hiện đột ngột, không do chấn thương.
Dấu hiệu đột quỵ ở người trẻ
Đột quỵ không chỉ xảy ra ở người già. Người trẻ (dưới 45 tuổi) ngày càng có nguy cơ cao do lối sống ít vận động, béo phì, hút thuốc, hoặc bệnh lý tiềm ẩn như:
– Dị dạng mạch máu não (AVM).
– Rối loạn đông máu (như kháng phospholipid).
– Viêm mạch, lupus, hoặc sử dụng chất kích thích (ma túy, cocaine).
Triệu chứng ở người trẻ giống người lớn tuổi, nhưng thường bị bỏ qua vì “tuổi còn trẻ”. Đặc biệt, nếu bạn trẻ có đau đầu dữ dội kèm nôn, co giật, hoặc liệt đột ngột, cần nghĩ ngay đến đột quỵ – dù không có yếu tố nguy cơ rõ ràng.
7 dấu hiệu cảnh báo đột quỵ sắp xảy ra trước một tuần
Mặc dù không có danh sách “7 dấu hiệu chuẩn” được y học công nhận tuyệt đối, nhưng dựa trên lâm sàng và nghiên cứu, 7 biểu hiện sau đây có thể xuất hiện trong tuần trước đột quỵ, đặc biệt ở người có yếu tố nguy cơ:
– Chóng mặt kéo dài hoặc tái phát, không do thay đổi tư thế.
– Tê bì tay/chân một bên, thoáng qua hoặc kéo dài.
– Nói lắp, quên từ, hoặc khó diễn đạt ý.
– Mất thăng bằng, đi đứng loạng choạng không rõ nguyên nhân.
– Đau đầu mới, dữ dội, khác với cơn đau đầu quen thuộc.
– Thị lực giảm đột ngột một hoặc hai mắt.
– Mệt mỏi, lú lẫn, thay đổi tính cách không giải thích được.
Nếu bạn có 2–3 dấu hiệu trên cùng lúc, đặc biệt khi có tiền sử tăng huyết áp, đái tháo đường, hoặc hút thuốc – hãy đi khám ngay, đừng chờ đến khi “có triệu chứng rõ”.
Đột quỵ có thể xảy ra bất ngờ, nhưng nhiều trường hợp có “tiền cảnh” – dù mơ hồ. Quan trọng nhất không phải là đếm xem có bao nhiêu dấu hiệu trước 1 ngày, 1 tuần hay 1 tháng, mà là nhận biết sớm các thay đổi bất thường ở cơ thể, đặc biệt khi bạn có yếu tố nguy cơ tim mạch.
Hãy nhớ: “FAST” – và hành động nhanh. Mỗi phút trôi qua, bạn mất đi khoảng 1,9 triệu tế bào não. Phòng bệnh luôn tốt hơn chữa bệnh – kiểm soát huyết áp, đường huyết, không hút thuốc, và vận động đều đặn chính là “lá chắn” tốt nhất cho não của bạn.
