Vi khuẩn HP dạ dày có nguy hiểm không và khi nào cần điều trị?

Chào bạn! Câu hỏi của bạn rất đúng trọng tâm và tôi gặp khá thường xuyên trong phòng khám. Vi khuẩn HP (Helicobacter pylori) không phải lúc nào cũng gây bệnh, nhưng khi đã gây tổn thương niêm mạc dạ dày thì cần được điều trị kịp thời. Đây là một trong những nguyên nhân hàng đầu dẫn đến viêm loét dạ dày – tá tràng, và nếu kéo dài, có thể làm tăng nguy cơ ung thư dạ dày.

Dưới đây, tôi sẽ giải thích rõ hơn để bạn hiểu bản chất vấn đề, nhận biết khi nào cần can thiệp, và cách xử trí an toàn, hiệu quả.

Nguyên nhân và con đường lây nhiễm vi khuẩn HP dạ dày

Vi khuẩn HP là loại xoắn khuẩn gram âm, có khả năng sống sót trong môi trường acid mạnh của dạ dày nhờ enzyme urease – giúp trung hòa acid xung quanh nó. Nó bám vào lớp nhầy bảo vệ niêm mạc dạ dày, gây viêm mạn tính và làm suy yếu hàng rào bảo vệ tự nhiên.

Con đường lây chủ yếu bao gồm:

– Đường miệng – miệng: qua nước bọt khi dùng chung bát đũa, hôn, hoặc thói quen mớm thức ăn cho trẻ (rất phổ biến ở Việt Nam).
– Đường phân – miệng: do vệ sinh kém, ăn thực phẩm hoặc uống nước bị nhiễm phân chứa vi khuẩn HP.
– Qua dụng cụ y tế không vô trùng, đặc biệt là ống nội soi nếu không được khử khuẩn đúng cách.

Ở các nước đang phát triển như Việt Nam, tỷ lệ nhiễm HP có thể lên tới 70–80% dân số, nhưng chỉ khoảng 10–20% người nhiễm thực sự phát triển thành bệnh lý lâm sàng.

Dấu hiệu nhận biết nhiễm vi khuẩn HP dạ dày

Nhiều người mang HP hoàn toàn không có triệu chứng – họ chỉ tình cờ phát hiện khi nội soi vì lý do khác. Tuy nhiên, khi vi khuẩn gây viêm hoặc loét, bạn có thể gặp:

– Đau âm ỉ hoặc bỏng rát vùng thượng vị (trên rốn), thường sau ăn hoặc về đêm.
– Cảm giác đầy bụng, chậm tiêu, chán ăn kéo dài.
– Ợ hơi, ợ chua, buồn nôn – đặc biệt sau bữa ăn nhiều dầu mỡ.
– Sụt cân không rõ nguyên nhân, mệt mỏi kéo dài.

Lưu ý: Không có triệu chứng nào là đặc hiệu cho HP. Vì vậy, chẩn đoán xác định phải dựa vào xét nghiệm, chứ không chỉ dựa vào cảm giác.

Khi nào cần điều trị vi khuẩn HP?

Không phải ai nhiễm HP cũng cần điều trị. Theo khuyến cáo của các hiệp hội tiêu hóa quốc tế và Việt Nam, bạn nên điều trị nếu:

– Đã được chẩn đoán viêm loét dạ dày – tá tràng qua nội soi.
– Có tiền sử gia đình mắc ung thư dạ dày.
– Bị thiếu máu không rõ nguyên nhân, giảm tiểu cầu, hoặc có biểu hiện rối loạn tiêu hóa dai dẳng ảnh hưởng chất lượng sống.
– Đang chuẩn bị dùng thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs) kéo dài – vì HP làm tăng nguy cơ loét khi dùng nhóm thuốc này.

Ngược lại, nếu bạn nhiễm HP nhưng không có triệu chứng, không tổn thương niêm mạc, việc điều trị ngay có thể không cần thiết – trừ khi bạn lo lắng hoặc có yếu tố nguy cơ cao.

Hướng dẫn điều trị và phòng ngừa tái nhiễm

Phác đồ điều trị HP hiện nay thường kết hợp 2–3 loại kháng sinh + thuốc ức chế bơm proton (PPI) trong 10–14 ngày. Tỷ lệ tiệt trừ thành công dao động từ 80–90% nếu tuân thủ đúng.

Một số lưu ý quan trọng:

– Không tự ý mua thuốc điều trị HP – sai phác đồ dễ dẫn đến kháng kháng sinh và thất bại điều trị.
– Sau điều trị, nên kiểm tra lại sau ít nhất 4 tuần (bằng test thở ure hoặc xét nghiệm phân) để xác nhận vi khuẩn đã bị tiêu diệt.
– Vệ sinh ăn uống: không dùng chung bát đũa, rửa tay trước khi ăn, đảm bảo nguồn nước sạch.
– Hạn chế rượu bia, thuốc lá, stress – vì chúng làm suy yếu niêm mạc dạ dày, tạo điều kiện cho HP gây hại.

Nhiễm vi khuẩn HP dạ dày không đồng nghĩa với bệnh, nhưng cũng không nên chủ quan. Nếu bạn có triệu chứng tiêu hóa dai dẳng hoặc đã được chẩn đoán tổn thương dạ dày, việc điều trị HP là cần thiết để ngăn ngừa biến chứng nghiêm trọng. Ngược lại, nếu bạn khỏe mạnh và không có yếu tố nguy cơ, có thể theo dõi định kỳ thay vì điều trị ngay.

Bạn đừng quá lo lắng – với phác đồ hiện đại và tuân thủ đúng, đa số trường hợp đều kiểm soát tốt. Hãy trao đổi với bác sĩ chuyên khoa tiêu hóa để có kế hoạch phù hợp với tình trạng cụ thể của mình.