Trực tràng là gì và có vai trò như thế nào trong cơ thể bạn?
Chào bạn, trực tràng chính là đoạn cuối cùng của ruột già – nơi lưu trữ phân trước khi được thải ra ngoài qua hậu môn. Đây là một cấu trúc tuy ngắn nhưng rất quan trọng trong hệ tiêu hóa. Khi trực tràng gặp vấn đề, bạn có thể xuất hiện các triệu chứng như chảy máu, thay đổi thói quen đại tiện, hoặc cảm giác vướng ở hậu môn – những dấu hiệu không nên bỏ qua.
Trực tràng nằm ở đâu và có cấu tạo như thế nào?
Trực tràng (rectum) là đoạn ruột dài khoảng 11–15 cm, nối tiếp đại tràng sigma và dẫn xuống ống hậu môn. Mặc dù mang tên “thẳng” (theo gốc Latin rectum intestinum), nhưng thực tế nó có một vài đoạn cong nhẹ để phù hợp với khung chậu.
Về cấu tạo, trực tràng gồm nhiều lớp tương tự ruột già:
– Lớp niêm mạc: tiếp xúc trực tiếp với phân, dễ bị tổn thương nếu có viêm hoặc khối u.
– Lớp dưới niêm mạc: chứa mạch máu, dây thần kinh và mô liên kết.
– Lớp cơ: gồm cơ vòng trong và cơ dọc ngoài, giúp kiểm soát việc giữ và tống phân ra ngoài.
– Lớp thanh mạc: bao bọc ngoài cùng ở phần trên của trực tràng.
Trực tràng có chức năng gì?
Mặc dù không tham gia vào quá trình tiêu hóa hay hấp thu chất dinh dưỡng, trực tràng đảm nhận hai vai trò thiết yếu:
– Lưu trữ phân: Khi phân từ đại tràng di chuyển xuống, trực tràng giãn ra để chứa, tạo cảm giác đầy.
– Phối hợp thải phân: Khi lượng phân đủ, các thụ thể thần kinh gửi tín hiệu lên não, kích hoạt phản xạ đại tiện – quá trình phối hợp giữa cơ vòng trong (tự động) và cơ vòng ngoài (chủ động).
Nếu chức năng này bị rối loạn – do tổn thương thần kinh, viêm nhiễm hoặc khối u – bạn có thể gặp tình trạng táo bón, són phân, hoặc cảm giác “đi không hết”.
Những bệnh lý thường gặp ở trực tràng
Trong phòng khám, tôi thường gặp các bệnh lý sau liên quan đến trực tràng:
– Polyp trực tràng: Khối tăng sinh niêm mạc, phần lớn lành tính nhưng một số loại (như polyp tuyến) có nguy cơ tiến triển thành ung thư nếu không được cắt bỏ sớm.
– Viêm trực tràng: Thường do nhiễm khuẩn, viêm ruột (Crohn, viêm loét đại tràng), hoặc xạ trị vùng chậu. Triệu chứng điển hình là tiêu chảy có nhầy máu, đau bụng dưới.
– Ung thư trực tràng: Một trong những ung thư phổ biến nhất hệ tiêu hóa. Giai đoạn sớm thường không có triệu chứng rõ rệt, dễ nhầm với trĩ.
– Sa trực tràng: Xảy ra khi thành trực tràng lồi ra ngoài hậu môn, thường ở người lớn tuổi hoặc phụ nữ sau sinh nhiều lần.
– Bệnh trĩ: Dù không phải bệnh của trực tràng, nhưng trĩ nội xuất phát từ đám rối tĩnh mạch ở ngay ranh giới giữa trực tràng dưới và ống hậu môn, nên dễ bị nhầm lẫn.
Dấu hiệu cảnh báo bạn nên đi khám ngay
Đừng chủ quan nếu bạn gặp bất kỳ triệu chứng sau:
– Chảy máu trực tràng, đặc biệt là máu tươi dính theo phân hoặc giấy vệ sinh.
– Thay đổi thói quen đại tiện kéo dài hơn 2 tuần: táo bón xen kẽ tiêu chảy, phân dẹt, cảm giác đi không hết.
– Đau bụng dưới âm ỉ, đầy trướng, sụt cân không rõ nguyên nhân.
– Cảm giác vướng, nặng ở hậu môn, hoặc thấy khối lồi ra khi rặn.
Những dấu hiệu này có thể là biểu hiện của bệnh lành tính như trĩ, nhưng cũng có thể là dấu hiệu sớm của ung thư trực tràng – một bệnh hoàn toàn có thể chữa khỏi nếu phát hiện kịp thời.
Làm sao để bảo vệ trực tràng và phòng ngừa bệnh?
Một số thói quen đơn giản nhưng rất hiệu quả:
– Ăn nhiều chất xơ (rau, trái cây, ngũ cốc nguyên cám) và uống đủ nước để phân mềm, giảm áp lực lên trực tràng.
– Không nhịn đi đại tiện – việc kìm nén lâu ngày làm trực tràng giãn, giảm độ nhạy cảm.
– Tập thể dục đều đặn, đặc biệt là các bài tăng cường cơ sàn chậu, giúp hỗ trợ chức năng thải phân.
– Khám sàng lọc định kỳ từ tuổi 45 (hoặc sớm hơn nếu có yếu tố nguy cơ như tiền sử gia đình ung thư đại trực tràng). Nội soi trực tràng – đại tràng là phương pháp vàng để phát hiện polyp hoặc tổn thương sớm.
Trực tràng tuy nhỏ nhưng đóng vai trò then chốt trong việc duy trì chức năng đại tiện bình thường. Nhiều người chủ quan với các triệu chứng “nhỏ” như chảy máu hay táo bón, đến khi bệnh tiến triển mới đi khám – lúc đó việc điều trị đã phức tạp hơn nhiều. Nếu bạn có bất kỳ dấu hiệu bất thường nào liên quan đến đại tiện, đừng ngần ngại đi khám chuyên khoa tiêu hóa. Việc chẩn đoán sớm không chỉ giúp điều trị hiệu quả mà còn có thể cứu sống bạn trong trường hợp ung thư.
