Trao ngược dạ dày có nguy hiểm không và khi nào cần khám?

“Dạo này em thường xuyên bị ợ chua, nóng rát sau xương ức, nhất là sau khi ăn no hoặc nằm xuống. Có hôm còn cảm thấy thức ăn trào ngược lên tận cổ họng, rất khó chịu. Em lo lắng không biết đây có phải là trào ngược dạ dày không, và liệu có nguy hiểm không nếu để lâu?”

Chuyên viên tư vấn

Chào bạn,
Triệu chứng bạn mô tả rất điển hình của trào ngược dạ dày – thực quản (GERD). Đây là tình trạng dịch vị dạ dày (kể cả acid, men tiêu hóa, đôi khi cả thức ăn) trào ngược lên thực quản, gây ra các biểu hiện như ợ nóng, ợ chua, đắng miệng, cảm giác vướng ở cổ họng… Trong nhiều trường hợp, nếu không được kiểm soát, trào ngược dạ dày có thể dẫn đến biến chứng nghiêm trọng.

Dưới đây, tôi sẽ giải thích rõ hơn về nguyên nhân, dấu hiệu cảnh báo, cách xử trí và phòng ngừa tình trạng này dựa trên kinh nghiệm lâm sàng hàng ngày.

Nguyên nhân phổ biến gây trào ngược dạ dày

Trào ngược dạ dày xảy ra khi cơ thắt thực quản dưới (LES – lower esophageal sphincter) suy yếu hoặc giãn bất thường, khiến acid dạ dày dễ dàng trào lên. Một số yếu tố thúc đẩy bao gồm:

– Thói quen ăn uống: Ăn quá no, ăn sát giờ đi ngủ, tiêu thụ nhiều đồ cay, chua, dầu mỡ, caffeine, rượu bia.
– Tăng áp lực ổ bụng: Béo phì, mang thai, mặc quần áo quá chật.
– Thoát vị hoành: Một phần dạ dày chui lên qua cơ hoành vào lồng ngực, làm giảm khả năng giữ acid ở dạ dày.
– Rối loạn vận động thực quản: Thực quản co bóp kém, không đẩy kịp acid trở lại dạ dày.
– Tác dụng phụ của thuốc: Một số thuốc như thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs), thuốc huyết áp, thuốc an thần có thể làm nặng thêm tình trạng trào ngược.

Dấu hiệu cảnh báo bạn nên đi khám ngay

Không phải ai bị trào ngược cũng cần can thiệp y tế, nhưng những dấu hiệu sau cho thấy tình trạng đã tiến triển hoặc có nguy cơ biến chứng:

– Đau ngực dữ dội, lan lên cổ hoặc cánh tay (cần loại trừ bệnh tim).
– Khó nuốt hoặc đau khi nuốt – có thể do viêm, loét thực quản hoặc hẹp thực quản.
– Nôn ra máu hoặc phân đen – dấu hiệu chảy máu tiêu hóa.
– Giảm cân không rõ nguyên nhân, mệt mỏi kéo dài.
– Triệu chứng kéo dài trên 2 tuần dù đã thay đổi lối sống và dùng thuốc không kê đơn.

Trong phòng khám, tôi từng gặp nhiều bệnh nhân chủ quan với triệu chứng “chỉ ợ chua”, đến khi nội soi mới phát hiện viêm thực quản nặng hoặc Barrett thực quản – một tổn thương tiền ung thư.

Cách giảm triệu chứng và phòng ngừa tái phát hiệu quả

Kiểm soát trào ngược dạ dày không chỉ dựa vào thuốc mà cần kết hợp điều chỉnh lối sống toàn diện:

– Chia nhỏ bữa ăn, tránh ăn no, đặc biệt trong vòng 3 giờ trước khi ngủ.
– Nâng cao đầu giường khoảng 15–20 cm để chống trào ngược ban đêm.
– Hạn chế thực phẩm kích thích: cà phê, socola, bạc hà, đồ chiên rán, nước có gas.
– Giảm cân nếu thừa cân, vì mỡ bụng làm tăng áp lực lên dạ dày.
– Ngừng hút thuốc lá, vì nicotine làm giãn cơ thắt thực quản dưới.
– Không tự ý dùng thuốc ức chế acid kéo dài mà không theo dõi – có thể che lấp triệu chứng của bệnh lý nghiêm trọng hơn.

Biến chứng nguy hiểm nếu chủ quan với trào ngược dạ dày

Nhiều người nghĩ trào ngược chỉ là “bệnh vặt”, nhưng thực tế, nếu để kéo dài:

– Viêm – loét thực quản: Gây đau, xuất huyết, thậm chí hẹp thực quản.
– Barrett thực quản: Thay đổi lớp niêm mạc thực quản do tiếp xúc acid mạn tính – là yếu tố nguy cơ của ung thư thực quản.
– Hen suyễn hoặc viêm phổi hít: Do acid trào lên đường thở, đặc biệt ở người lớn tuổi.
– Ảnh hưởng chất lượng sống: Mất ngủ, lo âu, giảm hiệu suất làm việc.

Trào ngược dạ dày là vấn đề tiêu hóa rất phổ biến, nhưng không nên xem nhẹ. Nếu bạn có triệu chứng tái đi tái lại, đừng chỉ “sống chung” với nó. Hãy chủ động điều chỉnh lối sống và đi khám sớm để được chẩn đoán chính xác – có thể chỉ cần thay đổi thói quen, nhưng cũng có thể cần nội soi hoặc điều trị chuyên sâu.

Với kinh nghiệm của tôi, phát hiện và can thiệp sớm không chỉ giúp bạn hết khó chịu mà còn ngăn ngừa những tổn thương không hồi phục về sau.