Sụt cân nhanh không rõ nguyên nhân là dấu hiệu của bệnh gì?

Chào bạn,

Sụt cân nhanh không chủ ý – nghĩa là bạn giảm từ 5% trọng lượng cơ thể trở lên trong vòng 6–12 tháng mà không do ăn kiêng, tập luyện hay thay đổi lối sống – thường không phải chuyện bình thường. Đây có thể là tín hiệu cảnh báo từ cơ thể về một vấn đề sức khỏe tiềm ẩn, từ rối loạn chuyển hóa, bệnh lý tiêu hóa, đến các tình trạng nghiêm trọng hơn như ung thư hay bệnh nội tiết. Tôi sẽ giải thích rõ hơn để bạn hiểu và biết khi nào cần đi khám.

Nguyên nhân có thể gặp khi sụt cân nhanh

Sụt cân không rõ nguyên nhân rất hiếm khi “vô cớ”. Trong thực hành lâm sàng, tôi thường xem đây là một triệu chứng cảnh báo, chứ không phải chẩn đoán. Dưới đây là những nhóm nguyên nhân phổ biến nhất:

– Rối loạn tuyến giáp: Cường giáp làm tăng tốc độ chuyển hóa, khiến cơ thể đốt cháy năng lượng nhanh hơn dù bạn ăn đủ – thậm chí ăn nhiều hơn bình thường.

– Bệnh lý tiêu hóa: Như bệnh Celiac (dị ứng gluten gây tổn thương ruột non), viêm ruột (Crohn, viêm loét đại tràng), loét dạ dày hoặc viêm tụy mạn tính – đều làm giảm hấp thu dinh dưỡng hoặc gây chán ăn.

– Tiểu đường chưa kiểm soát: Đặc biệt ở tuýp 1, cơ thể không sử dụng được glucose nên phải phân giải mỡ và cơ để tạo năng lượng, dẫn đến sụt cân nhanh kèm khát nước, tiểu nhiều.

– Ung thư: Nhiều loại ung thư (như phổi, dạ dày, tụy, đại trực tràng, máu) có thể biểu hiện sớm bằng sụt cân không giải thích được, do khối u tiêu hao năng lượng và thay đổi chuyển hóa.

– Nhiễm trùng mạn tính: Lao phổi, HIV/AIDS… làm tăng tiêu hao năng lượng và giảm cảm giác thèm ăn.

– Rối loạn tâm thần: Trầm cảm, lo âu nặng hoặc rối loạn ăn uống (như chán ăn tâm thần) có thể khiến bạn ăn ít đi hoặc quên ăn.

– Bệnh tim – phổi tiến triển: Suy tim giai đoạn muộn hay COPD nặng khiến việc ăn uống trở nên mệt mỏi, đồng thời cơ thể tiêu tốn nhiều calo hơn để thở.

Dấu hiệu cảnh báo nên đi khám ngay

Bạn không cần đợi đến khi sụt cân rất nhiều mới đi khám. Hãy chủ động gặp bác sĩ nếu có một trong các dấu hiệu sau:

– Giảm ≥5% trọng lượng cơ thể trong vòng dưới 6 tháng mà không do ăn kiêng hay tập luyện.

– Kèm theo mệt mỏi kéo dài, sốt nhẹ không rõ nguyên nhân, chán ăn dai dẳng.

– Có triệu chứng tiêu hóa: đau bụng, tiêu chảy kéo dài, buồn nôn, nuốt vướng.

– Rối loạn tâm trạng rõ rệt: mất ngủ, buồn chán, lo âu quá mức.

– Xuất hiện các dấu hiệu toàn thân như hạch to, da xanh, khó thở khi gắng sức nhẹ.

Hướng dẫn giảm lo lắng và phòng ngừa biến chứng

Trước khi có chẩn đoán, bạn không nên tự ý bổ sung thực phẩm chức năng hay thuốc tăng cân – điều này có thể che lấp triệu chứng và làm chậm việc phát hiện bệnh thật sự. Thay vào đó:

– Ghi lại nhật ký cân nặng và chế độ ăn trong 2–4 tuần để cung cấp thông tin chính xác cho bác sĩ.

– Duy trì chế độ ăn đầy đủ, chia nhỏ bữa nếu cảm thấy no sớm hoặc chán ăn.

– Tránh stress quá mức – lo âu có thể làm trầm trọng thêm tình trạng chán ăn.

– Không bỏ qua các xét nghiệm cơ bản: công thức máu, đường huyết, chức năng tuyến giáp, X-quang ngực… nếu bác sĩ đề nghị.

Sụt cân nhanh không chủ ý hiếm khi là “do cơ địa” hay “do làm việc nhiều”. Trong nhiều trường hợp, đây là dấu hiệu sớm của một bệnh lý nội khoa cần can thiệp kịp thời. tôi luôn khuyên bệnh nhân: đừng đợi đến khi gầy sút rõ rệt mới đi khám. Việc chẩn đoán sớm – dù là cường giáp, tiểu đường hay ung thư – đều giúp điều trị hiệu quả hơn và cải thiện tiên lượng rõ rệt. Nếu bạn đang lo lắng như mô tả ở trên, hãy sắp xếp khám tổng quát trong vòng 1–2 tuần tới.