Cấp cứu:0901793122
English
Bệnh viện đa khoa Quốc Tế Thucuc | Hệ thống y tế TCI Hospital
Chăm sóc sức khoẻ trọn đời cho bạn
Tổng đài1900558892
Nhuận tràng là gì và khi nào nên dùng thuốc nhuận tràng?
Hồng Vân
Đã hỏi: Ngày 20/10/2025
Tiêu hóa

Nhuận tràng là gì và khi nào nên dùng thuốc nhuận tràng?

Dạo gần đây, tôi cứ đi vệ sinh rất khó, có khi 3–4 ngày mới đi được một lần, cảm giác đầy bụng, khó chịu suốt ngày. Tôi nghe nói đến “thuốc nhuận tràng” nhưng không biết dùng thế nào cho đúng, có hại gì không. Liệu đây có phải giải pháp an toàn, hay tôi nên tìm cách khác?
Chuyên viên tư vấn
Chuyên viên tư vấn
Đã trả lời: Ngày

Chào bạn,
“Nhuận tràng” là thuật ngữ y khoa chỉ hành động hỗ trợ làm mềm phân, kích thích nhu động ruột hoặc tăng lượng nước trong lòng ruột để giúp bạn đi đại tiện dễ dàng hơn. Thuốc nhuận tràng không phải là “thần dược” cho táo bón, mà là công cụ hỗ trợ trong những trường hợp cần thiết — và việc dùng sai cách có thể gây hại nhiều hơn lợi.

Dưới đây, tôi sẽ giải thích rõ từng khía cạnh liên quan đến thuốc nhuận tràng, từ cơ chế, loại thuốc, đối tượng sử dụng đến những rủi ro nếu lạm dụng — để bạn có thể đưa ra quyết định an toàn và phù hợp nhất cho sức khỏe của mình.

Nhuận tràng là gì và thuốc nhuận tràng có tác dụng gì?

Nhuận tràng không phải là một bệnh, mà là một hành động hỗ trợ chức năng đại tiện khi ruột gặp khó khăn trong việc đẩy phân ra ngoài. Táo bón — tình trạng đi đại tiện ít hơn 3 lần/tuần, phân khô cứng, phải rặn nhiều — là lý do phổ biến nhất khiến người ta tìm đến thuốc nhuận tràng.

Thuốc nhuận tràng hoạt động bằng cách:
– Làm mềm phân,
– Kéo nước vào lòng ruột,
– Kích thích co bóp ruột,
– Hoặc bôi trơn đường đi của phân.

Tác dụng chính là giảm thời gian ứ đọng phân trong ruột, từ đó giảm cảm giác đầy bụng, khó chịu và ngăn ngừa các biến chứng như trĩ, nứt kẽ hậu môn.

Các loại thuốc nhuận tràng phổ biến và cơ chế hoạt động

Trên lâm sàng, thuốc nhuận tràng được chia thành 5 nhóm chính, mỗi nhóm có cơ chế riêng:

– Thuốc tạo khối (bulk-forming laxatives): Như psyllium, methylcellulose. Chúng hút nước, nở ra tạo khối phân mềm và kích thích ruột co bóp tự nhiên. Đây là nhóm an toàn nhất, gần giống với việc ăn nhiều chất xơ.

– Thuốc thẩm thấu (osmotic laxatives): Như lactulose, polyethylene glycol (PEG), magnesium hydroxide. Chúng giữ nước trong lòng ruột, làm mềm phân và tăng thể tích phân.

– Thuốc bôi trơn (stool softeners): Như docusate sodium. Giúp nước và chất béo thấm vào phân, làm mềm phân — thường dùng cho người sau phẫu thuật hoặc phụ nữ sau sinh.

– Thuốc kích thích (stimulant laxatives): Như bisacodyl, senna. Kích thích trực tiếp cơ trơn ruột, tăng nhu động — tác dụng nhanh nhưng không nên dùng dài ngày.

– Thuốc nhuận tràng thẩm thấu dạng muối (saline laxatives): Như magnesi sulfate. Tác dụng mạnh, thường dùng trong chuẩn bị nội soi hoặc táo bón cấp, không dùng cho người suy thận.

Khi nào nên sử dụng thuốc nhuận tràng?

Thuốc nhuận tràng chỉ nên dùng khi táo bón không cải thiện sau khi thay đổi lối sống, bao gồm:
– Tăng chất xơ (rau, trái cây, ngũ cốc nguyên cám),
– Uống đủ nước (1.5–2 lít/ngày),
– Vận động đều đặn.

Bạn có thể cân nhắc dùng thuốc nếu:
– Táo bón kéo dài trên 3 ngày kèm cảm giác đầy bụng, khó chịu,
– Có bệnh lý đi kèm (ví dụ: Parkinson, suy giáp, sau mổ),
– Đang dùng thuốc gây táo bón (như opioid, một số thuốc chống trầm cảm).

Tuy nhiên, không nên tự ý dùng thuốc nếu có dấu hiệu “táo bón cảnh báo” như: đau bụng dữ dội, nôn, sụt cân không rõ nguyên nhân, đi ngoài ra máu — vì đây có thể là dấu hiệu của tắc ruột, u đại tràng hoặc bệnh lý nghiêm trọng khác.

Dùng thuốc nhuận tràng lâu dài có nguy hiểm không?

Câu trả lời là: Có, nếu dùng không đúng loại hoặc không có chỉ định.

– Nhóm kích thích (senna, bisacodyl) nếu dùng kéo dài có thể làm ruột mất phản xạ co bóp tự nhiên, dẫn đến “ruột lười” — nghĩa là bạn sẽ phụ thuộc thuốc để đi vệ sinh.
– Dùng thuốc thẩm thấu chứa magnesi lâu ngày ở người suy thận có thể gây tăng magnesi máu, dẫn đến rối loạn nhịp tim, thậm chí nguy hiểm tính mạng.
– Lạm dụng thuốc nhuận tràng còn làm mất cân bằng điện giải (natri, kali), gây mệt mỏi, chuột rút, tim đập loạn.

Trong phòng khám, tôi từng gặp bệnh nhân dùng senna hàng ngày suốt 5 năm — đến mức ruột gần như không còn nhu động nếu không có thuốc.

Liều dùng và thời gian sử dụng hợp lý

Nguyên tắc vàng: Dùng liều thấp nhất, thời gian ngắn nhất.

– Với thuốc tạo khối hoặc thẩm thấu (như PEG): có thể dùng 3–7 ngày, tối đa 2 tuần nếu cần.
– Thuốc kích thích: chỉ nên dùng 1–3 ngày, không quá 1 tuần.
– Không bao giờ dùng thuốc nhuận tràng liên tục > 2 tuần mà không có đánh giá y khoa.

Luôn bắt đầu từ nhóm an toàn nhất (tạo khối), kết hợp với thay đổi lối sống. Nếu sau 1–2 tuần không cải thiện, hãy đi khám thay vì “tăng liều” hoặc “đổi thuốc mạnh hơn”.

Tác hại và biến chứng khi lạm dụng thuốc nhuận tràng

Lạm dụng thuốc nhuận tràng — đặc biệt ở người muốn “thanh lọc” hoặc giảm cân — có thể dẫn đến:

– Rối loạn điện giải: hạ kali máu gây mệt, yếu cơ, rối loạn tim.
– Viêm đại tràng giả mạc: do mất cân bằng hệ vi sinh đường ruột.
– Teo cơ trơn ruột: ruột mất khả năng co bóp tự nhiên.
– Phụ thuộc thuốc: không có thuốc thì không đi được.
– Tổn thương niêm mạc ruột: do các dẫn xuất anthraquinone (trong senna, cascara).

Đáng lo ngại là nhiều người trẻ dùng thuốc nhuận tràng như “thói quen” sau mỗi bữa ăn — điều này cực kỳ nguy hiểm và cần được can thiệp sớm.

Giải pháp tự nhiên thay thế thuốc nhuận tràng

Trong đa số trường hợp, táo bón có thể cải thiện mà không cần thuốc:

– Uống đủ nước: đặc biệt quan trọng khi tăng chất xơ.
– Ăn 25–30g chất xơ/ngày: từ rau xanh, trái cây (ổi, mận, đu đủ), yến mạch, đậu.
– Vận động đều: đi bộ 30 phút/ngày giúp kích thích nhu động ruột.
– Tập thói quen đi vệ sinh: cố định giờ, không nhịn, ngồi đúng tư thế (gác chân lên ghế nhỏ).
– Men vi sinh (probiotics): một số chủng như Bifidobacterium và Lactobacillus có thể hỗ trợ cải thiện táo bón chức năng.

Tôi thường khuyên bệnh nhân: “Hãy coi thuốc nhuận tràng như chiếc nạng — chỉ dùng khi cần, và bỏ càng sớm càng tốt.”

Ai dễ bị táo bón nhất?

Một số nhóm có nguy cơ cao hơn:

– Người lớn tuổi: do giảm nhu động ruột, uống ít nước, dùng nhiều thuốc.
– Phụ nữ mang thai: do progesterone làm giãn cơ trơn ruột và tử cung chèn ép đại tràng.
– Trẻ em: đặc biệt khi chuyển chế độ ăn, sợ đi vệ sinh ở trường.
– Người ít vận động: nằm lâu sau mổ, người làm văn phòng.
– Bệnh nhân dùng opioid, thuốc chống trầm cảm, thuốc chẹn canxi.

Trẻ em và phụ nữ mang thai có dùng được thuốc nhuận tràng không?

Có, nhưng phải chọn loại an toàn và có hướng dẫn y khoa.

– Phụ nữ mang thai: Ưu tiên thuốc tạo khối (psyllium) hoặc thuốc thẩm thấu không hấp thu như PEG. Tránh nhóm kích thích (senna) trong 3 tháng đầu. Lactulose cũng được xem là an toàn.
– Trẻ em: Chỉ dùng khi thay đổi chế độ ăn không hiệu quả. Psyllium hoặc PEG là lựa chọn đầu tay. Tuyệt đối không dùng thuốc kích thích cho trẻ dưới 6 tuổi.

Luôn tham vấn bác sĩ hoặc dược sĩ trước khi cho trẻ hoặc phụ nữ mang thai dùng bất kỳ thuốc nhuận tràng nào — kể cả sản phẩm “tự nhiên”.

Táo bón là vấn đề phổ biến, nhưng thuốc nhuận tràng không phải là giải pháp đầu tay. Đa số trường hợp có thể cải thiện nhờ thay đổi lối sống. Khi cần dùng thuốc, hãy chọn loại phù hợp, dùng đúng liều và thời gian — tránh lạm dụng vì nguy cơ phụ thuộc và tổn thương ruột là thật.

Nếu bạn bị táo bón kéo dài, tái phát nhiều lần hoặc kèm triệu chứng bất thường, đừng chần chừ — hãy đi khám để loại trừ nguyên nhân bệnh lý tiềm ẩn. Sức khỏe đường ruột phản ánh rất nhiều điều về lối sống và tổng trạng cơ thể bạn. Hãy lắng nghe nó — một cách thông minh và kiên nhẫn.

Bình luận
Hiện chưa có bình luận nào!
1900558892
zaloChat