Bị tiêu chảy nên ăn gì và kiêng gì để nhanh khỏi?
Chào bạn, tôi hiểu cảm giác mệt mỏi và bất an khi bị tiêu chảy – đặc biệt là khi bạn không dám ăn uống vì sợ tình trạng nặng hơn. Trên thực tế, việc lựa chọn đúng thực phẩm trong giai đoạn này rất quan trọng, không chỉ giúp giảm triệu chứng mà còn hỗ trợ niêm mạc ruột phục hồi nhanh hơn. Dưới đây là những hướng dẫn cụ thể dựa trên kinh nghiệm lâm sàng và khuyến cáo y khoa hiện nay.
Nguyên nhân và mục tiêu dinh dưỡng khi bị tiêu chảy
Tiêu chảy làm mất nước, điện giải và suy giảm chức năng hấp thu của ruột non. Mục tiêu dinh dưỡng lúc này không phải là nhịn ăn, mà là:
– Giảm gánh nặng cho hệ tiêu hóa
– Bù nước và điện giải đã mất
– Duy trì cung cấp năng lượng và protein vừa đủ
– Hỗ trợ tái tạo niêm mạc ruột
Vì vậy, bạn nên ưu tiên thực phẩm dễ tiêu, ít xơ, ít béo, không kích thích ruột.
Những thực phẩm nên ăn khi bị tiêu chảy
– Cháo trắng, súp loãng hoặc cơm trắng: dễ tiêu, cung cấp năng lượng tinh bột đơn giản.
– Chuối chín: giàu kali (bù điện giải), chứa pectin – một loại chất xơ hòa tan giúp làm đặc phân.
– Khoai tây luộc hoặc hấp: cung cấp tinh bột và kali, dễ hấp thu.
– Bánh mì nướng (toast): ít xơ, khô, giúp thấm hút dịch tiêu hóa dư thừa.
– Táo hấp hoặc sốt táo (apple sauce): chứa pectin tự nhiên, làm dịu niêm mạc ruột.
– Trứng luộc chín kỹ: nguồn protein dễ tiêu, nhưng chỉ nên ăn 1 quả/ngày trong giai đoạn cấp.
– Sữa chua không đường: chứa probiotics (lợi khuẩn) như Lactobacillus hoặc Bifidobacterium, giúp cân bằng hệ vi sinh đường ruột – nhưng chỉ dùng khi không bị tiêu chảy do nhiễm khuẩn nặng.
Trong phòng khám, tôi thường khuyên bệnh nhân áp dụng tạm thời chế độ BRAT (Banana – Rice – Applesauce – Toast) trong 24–48 giờ đầu, sau đó từ từ quay lại chế độ ăn bình thường khi triệu chứng thuyên giảm.
Thức uống nên dùng và cần tránh
Nên uống:
– Dung dịch oresol (pha đúng theo hướng dẫn): ưu tiên hàng đầu để bù nước và điện giải.
– Nước lọc ấm, nước cháo loãng, nước dừa tươi (vừa phải): bổ sung kali và chất điện giải tự nhiên.
Tuyệt đối tránh:
– Sữa tươi, sữa đặc, kem, phô mai: lactose khó tiêu hóa khi men lactase trong ruột đang suy giảm.
– Nước ngọt có ga, cà phê, trà đặc, rượu bia: kích thích ruột, làm tăng nhu động và mất nước.
Những thực phẩm cần kiêng tuyệt đối
– Đồ cay, nóng: ớt, tiêu, gừng – gây kích ứng niêm mạc ruột.
– Thực phẩm nhiều dầu mỡ, chiên xào: làm chậm tiêu hóa, tăng gánh nặng cho ruột.
– Rau sống, trái cây nhiều xơ (cam, bưởi, đu đủ, rau muống…): thúc đẩy nhu động ruột, khiến tiêu chảy nặng hơn.
– Các loại đậu, hành, tỏi sống: dễ sinh hơi, đầy bụng.
Khi nào cần đi khám ngay?
Bạn không nên chủ quan nếu xuất hiện bất kỳ dấu hiệu sau:
– Tiêu chảy kéo dài trên 2 ngày ở người lớn (trên 24 giờ ở trẻ nhỏ)
– Mất nước nghiêm trọng: khô miệng, mắt trũng, tiểu ít hoặc không tiểu, mệt lả, mạch nhanh
– Sốt cao > 38,5°C, nôn liên tục không uống được
– Phân có máu, mủ hoặc màu đen
– Đau bụng dữ dội hoặc bụng chướng cứng
Đây có thể là dấu hiệu của nhiễm khuẩn (như Salmonella, E. coli), viêm ruột, hoặc các bệnh lý tiêu hóa cần can thiệp y tế.
Tiêu chảy cấp thường do virus hoặc rối loạn tiêu hóa, và hầu hết trường hợp sẽ tự khỏi trong 1–3 ngày nếu bạn bù đủ nước và ăn uống hợp lý. Tuy nhiên, nhịn ăn hoặc kiêng khem quá mức lại làm cơ thể suy kiệt, kéo dài thời gian hồi phục. Hãy bắt đầu từ những món nhẹ, dễ tiêu, và tăng dần lượng thức ăn khi thấy đỡ. Nếu triệu chứng không cải thiện sau 48 giờ, đừng chần chừ – hãy đến cơ sở y tế để được chẩn đoán chính xác và điều trị kịp thời.
