Bị đau dạ dày nên ăn gì và kiêng gì để mau lành?
Chào bạn! Khi dạ dày đang bị tổn thương – dù do viêm, loét hay rối loạn chức năng – việc lựa chọn thực phẩm đúng cách không chỉ giúp giảm triệu chứng mà còn hỗ trợ niêm mạc dạ dày phục hồi nhanh hơn. Ngược lại, ăn sai có thể khiến tình trạng viêm loét trầm trọng, thậm chí gây biến chứng. Dưới đây là hướng dẫn chi tiết từ góc nhìn lâm sàng, dựa trên kinh nghiệm tôi tiếp xúc hàng ngày với bệnh nhân đau dạ dày.
Những nhóm thực phẩm nên ưu tiên khi đau dạ dày
Khi niêm mạc dạ dày đang bị kích ứng hoặc tổn thương, mục tiêu dinh dưỡng là: giảm gánh nặng tiêu hóa, trung hòa axit dư thừa và hỗ trợ tái tạo niêm mạc. Bạn nên ưu tiên các thực phẩm sau:
– Tinh bột dễ tiêu: Cháo, súp (đặc biệt cháo gà, súp bí đỏ) cung cấp năng lượng mà không kích thích dạ dày co bóp mạnh. Bánh mì trắng, bánh quy mặn giúp “hút bớt” axit dịch vị, làm dịu cảm giác bỏng rát. Cơm nấu nhão hoặc nghiền nát cũng dễ tiêu hơn cơm thường.
– Đạm nhẹ, ít béo: Thịt nạc heo, gà, cá hấp hoặc luộc mềm là nguồn đạm lý tưởng. Tránh chiên rán vì chất béo làm chậm quá trình làm rỗng dạ dày. Trứng luộc hoặc hấp (1–2 quả/ngày) cung cấp protein chất lượng cao mà không gây khó chịu.
– Rau củ và trái cây ít axit: Bí đỏ, cà rốt, cải bắp luộc không chỉ giàu vitamin mà còn chứa chất xơ hòa tan, hỗ trợ bảo vệ niêm mạc. Chuối chín, táo gọt vỏ, đu đủ chín (chứa enzyme papain) giúp tiêu hóa tốt và trung hòa axit. Đặc biệt, đậu bắp – với lớp nhớt tự nhiên – tạo lớp màng bảo vệ niêm mạc dạ dày, rất hữu ích trong giai đoạn viêm loét.
– Sữa và chế phẩm lên men: Sữa ấm (không đường, ít béo) có thể làm dịu cơn đau cấp. Sữa chua không đường, giàu probiotic, giúp cân bằng hệ vi sinh đường ruột – yếu tố quan trọng trong phục hồi chức năng tiêu hóa.
– Đồ uống hỗ trợ: Trà gừng ấm (ít đường) giúp giảm buồn nôn và chống viêm nhẹ. Nước mật ong pha ấm (uống lúc bụng không quá đói) có tính kháng khuẩn tự nhiên, hỗ trợ làm lành vết loét. Nước lọc ấm uống đều trong ngày giúp duy trì lưu thông dịch vị và hỗ trợ tiêu hóa.
Thực phẩm và thói quen cần tránh tuyệt đối
Một số thực phẩm tưởng chừng vô hại nhưng lại “châm ngòi” cho cơn đau dạ dày bùng phát:
– Đồ cay nóng: Ớt, tiêu, mù tạt… kích thích trực tiếp niêm mạc, làm tăng tiết axit và gây bỏng rát.
– Thực phẩm nhiều axit: Cam, chanh, bưởi, dưa muối, giấm… làm pH dạ dày giảm sâu, dễ gây xung huyết niêm mạc.
– Món nhiều dầu mỡ: Đồ chiên, xào, fast food làm chậm nhu động dạ dày, gây đầy hơi, ậm ạch và tăng nguy cơ trào ngược.
– Chất kích thích: Cà phê (kể cả decaf), rượu bia, nước ngọt có gas đều làm giãn cơ thắt thực quản dưới và kích thích tiết axit – “bộ đôi” gây trào ngược và viêm loét.
– Thịt đỏ và đồ ngọt: Thịt bò, heo mỡ khó tiêu; socola, bánh kẹo ngọt làm tăng áp lực trong dạ dày và thúc đẩy trào ngược.
Lối sống và thói quen ăn uống hỗ trợ hồi phục
Ngoài thực phẩm, cách bạn ăn và sinh hoạt hàng ngày đóng vai trò then chốt:
– Ăn đúng giờ, không để quá đói hoặc quá no: Dạ dày trống rỗng lâu sẽ tự “tấn công” niêm mạc bằng axit dịch vị. Ngược lại, ăn quá no làm căng giãn dạ dày, gây đau và trào ngược.
– Nhai kỹ, ăn chậm: Nhai kỹ giúp nghiền nhỏ thức ăn và kích thích tiết nước bọt – bước đầu tiên trong tiêu hóa. Điều này giảm đáng kể gánh nặng cho dạ dày.
– Chia nhỏ bữa ăn: Thay vì 3 bữa lớn, hãy chia thành 5–6 bữa nhỏ. Cách này giúp dạ dày làm việc nhẹ nhàng, ổn định tiết axit.
– Giảm stress: Trong phòng khám, tôi thấy rất nhiều bệnh nhân đau dạ dày dai dẳng không phải do vi khuẩn HP hay loét, mà do căng thẳng kéo dài. Stress làm tăng tiết cortisol – hormone kích thích tiết axit dạ dày. Hãy kết hợp nghỉ ngơi, hít thở sâu, thiền hoặc vận động nhẹ nhàng.
Đau dạ dày không chỉ là “buồn bụng thông thường” – đó là tín hiệu niêm mạc đang bị tổn thương. Chế độ ăn hợp lý không thay thế được thuốc khi có loét hay nhiễm HP, nhưng lại là nền tảng để điều trị hiệu quả và phòng tái phát. Nếu triệu chứng kéo dài trên 2 tuần, kèm sụt cân, nôn ra máu hoặc phân đen, bạn cần đi nội soi ngay. Đừng chủ quan – dạ dày lành tính hôm nay, nhưng có thể chuyển biến nghiêm trọng nếu bị “bỏ đói” sự chăm sóc đúng cách.
