Đại tràng nằm ở đâu trong ổ bụng?

Chào bạn,

Đại tràng – hay còn gọi là ruột già – là một phần thiết yếu của hệ tiêu hóa, nằm trong ổ bụng và có hình dạng gần như bao quanh ruột non. Nó bắt đầu từ hố chậu phải, chạy dọc lên, ngang qua bụng rồi đi xuống hố chậu trái, trước khi nối với trực tràng và kết thúc ở hậu môn. Vị trí này giúp đại tràng đảm nhiệm vai trò “xử lý cuối cùng” cho thức ăn đã được tiêu hóa.

Vị trí và cấu trúc chi tiết của đại tràng

Đại tràng không phải là một đoạn ruột đơn giản mà gồm nhiều phần nối tiếp nhau, mỗi phần có vị trí và chức năng riêng:

– Manh tràng: Là đoạn đầu tiên, nằm ở góc dưới bên phải ổ bụng, nơi tiếp nhận thức ăn đã tiêu hóa từ ruột non qua van hồi manh tràng. Gắn vào manh tràng là ruột thừa – một túi nhỏ thường không có chức năng rõ rệt nhưng dễ bị viêm.

– Đại tràng lên: Chạy dọc theo thành bụng bên phải, từ manh tràng lên đến vùng hạ sườn phải.

– Đại tràng ngang: Nằm ngang qua vùng thượng vị, là đoạn dài và di động nhất của đại tràng.

– Đại tràng xuống: Đi dọc theo thành bụng bên trái, từ hạ sườn trái xuống hố chậu trái.

– Đại tràng sigma (đại tràng xích-ma): Có hình chữ S, nằm sâu trong hố chậu trái, nối đại tràng xuống với trực tràng.

– Trực tràng và ống hậu môn: Là đoạn cuối cùng, nơi lưu trữ phân trước khi thải ra ngoài.

Chức năng chính của đại tràng là gì?

Mặc dù không tham gia nhiều vào quá trình tiêu hóa thức ăn như ruột non, đại tràng lại đóng vai trò then chốt trong:

– Hấp thu nước và điện giải: Khoảng 1–1.5 lít dịch tiêu hóa đi vào đại tràng mỗi ngày, và hơn 90% lượng này được tái hấp thu tại đây, giúp phân đặc lại.

– Hình thành và lưu trữ phân: Nhờ nhu động chậm và co bóp từng đoạn, đại tràng biến chất thải lỏng thành khối phân rắn, đưa xuống trực tràng khi đủ lượng.

– Lên men chất xơ nhờ vi khuẩn: Hệ vi sinh vật đường ruột (microbiota) trong đại tràng phân hủy chất xơ không tiêu hóa được, tạo ra các acid béo chuỗi ngắn – nguồn năng lượng quan trọng cho tế bào niêm mạc ruột.

– Tổng hợp một số vitamin: Vi khuẩn cộng sinh trong đại tràng sản xuất vitamin K, vitamin B12, B1 (thiamine), B2 (riboflavin) và biotin (B7) – các vitamin thiết yếu cho đông máu, chuyển hóa năng lượng và sức khỏe thần kinh.

Phân biệt viêm đại tràng và hội chứng ruột kích thích (IBS)

Nhiều người nhầm lẫn hai tình trạng này vì triệu chứng giống nhau, nhưng bản chất hoàn toàn khác:

– Viêm đại tràng là bệnh lý có tổn thương thực thể: Niêm mạc đại tràng bị viêm, loét, có thể do nhiễm trùng (viêm đại tràng do vi khuẩn) hoặc tự miễn (viêm loét đại tràng). Triệu chứng thường bao gồm tiêu chảy có máu, sốt, sụt cân, thiếu máu, và có nguy cơ ung thư nếu viêm mạn tính.

– Hội chứng ruột kích thích (IBS) là rối loạn chức năng, không gây tổn thương niêm mạc. Người bệnh đau bụng, đầy hơi, táo bón hoặc tiêu chảy xen kẽ, nhưng không có máu trong phân, và triệu chứng thường giảm sau khi đi đại tiện. IBS không dẫn đến ung thư hay biến chứng nguy hiểm, nhưng ảnh hưởng lớn đến chất lượng sống.

Biến chứng nguy hiểm nếu bệnh đại tràng không được điều trị

Trong phòng khám, tôi từng gặp nhiều trường hợp chủ quan với các triệu chứng “nhỏ” như đi ngoài phân lỏng kéo dài, nghĩ chỉ là rối loạn tiêu hóa, để rồi phát hiện muộn các biến chứng nghiêm trọng:

– Chảy máu tiêu hóa: Do loét niêm mạc đại tràng, có thể dẫn đến thiếu máu mạn tính.

– Thủng đại tràng: Khi viêm loét ăn sâu qua thành ruột, gây viêm phúc mạc – tình trạng nhiễm trùng ổ bụng đe dọa tính mạng.

– Phình đại tràng nhiễm độc (toxic megacolon): Đại tràng giãn to, mất khả năng co bóp, có thể vỡ – cần can thiệp cấp cứu.

– Ung thư đại trực tràng: Nguy cơ tăng rõ rệt ở người bị viêm đại tràng mạn tính trên 8–10 năm, đặc biệt là viêm loét đại tràng.

Cách bảo vệ đại tràng mỗi ngày – lời khuyên từ bác sĩ

Sức khỏe đại tràng phụ thuộc rất nhiều vào lối sống. Dưới đây là những nguyên tắc tôi luôn khuyên bệnh nhân:

– Ăn đủ chất xơ: Rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt giúp phân mềm, nhu động ruột đều.

– Uống đủ nước: Ít nhất 1.5–2 lít/ngày để hỗ trợ hấp thu và tránh táo bón.

– Duy trì hệ vi sinh đường ruột khỏe mạnh: Qua thực phẩm lên men (sữa chua, kim chi) hoặc men vi sinh (probiotics) khi cần.

– Tập thể dục đều đặn: Đi bộ 30 phút mỗi ngày đã đủ để kích thích nhu động ruột.

– Hạn chế thịt đỏ, đồ chiên rán, rượu bia và thuốc lá: Những yếu tố này làm tăng nguy cơ viêm và ung thư đại tràng.

– Khám sàng lọc định kỳ: Đặc biệt nếu bạn trên 45 tuổi hoặc có người thân mắc polyp/ung thư đại trực tràng. Nội soi đại tràng là “vàng tiêu chuẩn” để phát hiện sớm tổn thương tiền ung thư.

Đại tràng tuy nằm sâu trong ổ bụng nhưng có vai trò không thể thay thế trong tiêu hóa và thải độc. Các triệu chứng như rối loạn đại tiện, đầy bụng kéo dài không nên xem nhẹ – đó có thể là dấu hiệu sớm của bệnh lý thực thể. Việc hiểu rõ vị trí, chức năng và cách chăm sóc đại tràng sẽ giúp bạn chủ động bảo vệ sức khỏe đường ruột, ngăn ngừa biến chứng nghiêm trọng về sau. Nếu có bất thường kéo dài trên 2 tuần, bạn nên đi khám chuyên khoa tiêu hóa để được đánh giá chính xác.