Tiêm phòng phế cầu có cần thiết không?
Chào bạn,
Tiêm phòng vắc xin phế cầu rất cần thiết, đặc biệt với trẻ nhỏ dưới 5 tuổi và người lớn trên 65 tuổi – những nhóm có nguy cơ cao mắc các bệnh nghiêm trọng do vi khuẩn Streptococcus pneumoniae (phế cầu). Vắc xin này giúp phòng ngừa viêm phổi, viêm màng não, nhiễm trùng huyết và viêm tai giữa – những biến chứng có thể đe dọa tính mạng nếu không được điều trị kịp thời.
Dưới đây, tôi sẽ giải thích rõ hơn để bạn hiểu vì sao việc tiêm phòng phế cầu lại quan trọng đến vậy.
Nguyên nhân và nguy cơ mắc bệnh do phế cầu
Vi khuẩn phế cầu (Streptococcus pneumoniae) tồn tại phổ biến trong mũi họng của người khỏe mạnh mà không gây triệu chứng. Tuy nhiên, khi sức đề kháng suy giảm – do cảm lạnh, cúm, hoặc các bệnh mạn tính – vi khuẩn có thể xâm nhập vào phổi, máu, màng não và gây bệnh nặng. Một số yếu tố làm tăng nguy cơ bao gồm:
– Tuổi nhỏ (<2 tuổi) hoặc tuổi cao (>65 tuổi).
– Mắc bệnh mạn tính: tim mạch, tiểu đường, COPD, suy thận, suy gan.
– Hệ miễn dịch suy giảm: HIV, ung thư, đang dùng thuốc ức chế miễn dịch.
– Hút thuốc lá hoặc sống trong môi trường khói thuốc thường xuyên.
Trong thực tế lâm sàng, tôi từng gặp nhiều trẻ nhập viện vì viêm phổi nặng do phế cầu sau một đợt cảm thông thường – đáng tiếc là gia đình chưa tiêm vắc xin phòng ngừa.
Dấu hiệu cảnh báo bạn hoặc con bạn cần tiêm phòng sớm
Bạn nên cân nhắc tiêm vắc xin phế cầu nếu thuộc một trong các nhóm sau:
– Trẻ dưới 5 tuổi, đặc biệt dưới 2 tuổi – độ tuổi dễ bị viêm tai giữa và viêm phổi tái phát.
– Người lớn ≥65 tuổi, dù đang khỏe mạnh.
– Người có bệnh nền mạn tính (tim, phổi, gan, thận, tiểu đường…).
– Người đã từng cắt lách hoặc có rối loạn chức năng lách.
– Người chuẩn bị phẫu thuật lớn hoặc điều trị ức chế miễn dịch.
Lưu ý: ngay cả khi đã từng mắc bệnh do phế cầu, bạn vẫn nên tiêm vắc xin – vì vi khuẩn này có hơn 90 chủng serotype khác nhau, và vắc xin giúp bảo vệ trước nhiều chủng nguy hiểm nhất.
Các loại vắc xin phế cầu hiện nay và lịch tiêm
Hiện có hai loại vắc xin chính được sử dụng rộng rãi:
– PCV13 (Prevenar 13): chứa 13 chủng phế cầu, dùng cho trẻ em và người lớn có nguy cơ cao.
– PPSV23 (Pneumovax 23): chứa 23 chủng, chủ yếu dành cho người lớn ≥65 tuổi hoặc người có bệnh nền.
Lịch tiêm gợi ý:
- Trẻ em: tiêm PCV13 theo lịch 4 mũi (2, 4, 6 tháng và nhắc lại lúc 12–15 tháng).
- Người lớn ≥65 tuổi: tiêm 1 mũi PCV13 trước, sau đó ít nhất 1 năm mới tiêm PPSV23.
- Người có nguy cơ cao <65 tuổi: có thể tiêm cả hai loại, cách nhau tối thiểu 8 tuần.
Vắc xin phế cầu không chứa vi khuẩn sống, nên rất an toàn. Phản ứng phụ thường nhẹ: đau tại chỗ tiêm, sốt nhẹ, mệt mỏi – tự hết sau 1–2 ngày.
Lợi ích và hiệu quả thực tế của tiêm phòng phế cầu
Nghiên cứu cho thấy vắc xin phế cầu làm giảm:
– Trên 80% nguy cơ viêm màng não và nhiễm trùng huyết do phế cầu ở trẻ em.
– Khoảng 45–75% nguy cơ viêm phổi cộng đồng do phế cầu ở người lớn.
– Tỷ lệ nhập viện và tử vong liên quan đến bệnh hô hấp ở người cao tuổi.
Tôi nhận thấy rõ sự khác biệt: những trẻ đã tiêm đủ vắc xin phế cầu ít khi phải nhập viện vì viêm phổi nặng, và nếu có ốm cũng hồi phục nhanh hơn.
Tiêm phòng phế cầu không chỉ là “phòng bệnh” – đó là bảo vệ tính mạng, đặc biệt với trẻ nhỏ và người già. Đây là một trong những biện pháp y tế dự phòng hiệu quả và an toàn nhất hiện nay. Nếu bạn còn phân vân, hãy trao đổi với bác sĩ để được tư vấn lịch tiêm phù hợp với độ tuổi và tình trạng sức khỏe của bạn và gia đình. Đừng đợi đến khi bệnh xảy ra – vì đôi khi, chỉ một mũi tiêm có thể cứu một cuộc đời.
