U tuyến yên có cần mổ không?

Chào bạn,
Câu hỏi của bạn rất hợp lý và cũng là băn khoăn chung của nhiều bệnh nhân khi lần đầu nghe chẩn đoán “u tuyến yên”. Xin trả lời ngay: không phải tất cả u tuyến yên đều cần mổ. Trên thực tế, rất nhiều trường hợp có thể theo dõi hoặc điều trị hiệu quả bằng thuốc mà không cần can thiệp phẫu thuật.
Quyết định mổ hay không phụ thuộc vào loại u, kích thước, mức độ ảnh hưởng đến hormone, và triệu chứng lâm sàng — chứ không chỉ đơn thuần vì “có khối u”.
Khi nào u tuyến yên KHÔNG cần mổ?
Nhiều bệnh nhân đến khám với u tuyến yên phát hiện tình cờ (qua MRI chụp vì lý do khác) và hoàn toàn không có triệu chứng. Trong những trường hợp này:
– Nếu u nhỏ (<10 mm, gọi là microadenoma) và không tiết hormone, chúng ta thường chỉ theo dõi định kỳ bằng MRI mỗi 6–12 tháng.
– Đặc biệt, với u tiết prolactin (prolactinoma) — loại u tuyến yên phổ biến nhất — thuốc như cabergoline hoặc bromocriptine thường giúp thu nhỏ khối u và kiểm soát nồng độ prolactin rất tốt. Trong phòng khám, tôi từng gặp nhiều bệnh nhân dùng thuốc đều đặn trong vài tháng, khối u teo gần như hoàn toàn, kinh nguyệt trở lại, thậm chí có thai tự nhiên.
Phẫu thuật chỉ được cân nhắc nếu: thuốc không hiệu quả, bệnh nhân không dung nạp thuốc, hoặc khối u tiếp tục phát triển dù đã điều trị.
Khi nào cần can thiệp phẫu thuật?
Có những tình huống bắt buộc phải mổ, vì nguy cơ tổn thương thần kinh hoặc rối loạn nội tiết nghiêm trọng:
– Chèn ép giao thoa thị giác: Khi u lớn (>10 mm, gọi là macroadenoma) chèn vào dây thần kinh thị giác, bạn có thể thấy mờ mắt, mất thị trường (nhìn không rõ hai bên). Đây là chỉ định mổ khẩn trương để bảo tồn thị lực.
– U tiết hormone gây bệnh nặng: Ví dụ như u tiết ACTH gây hội chứng Cushing hoặc u tiết GH gây bệnh to đầu chi. Nếu thuốc không kiểm soát được, mổ cắt u là lựa chọn hàng đầu.
– Xuất huyết tuyến yên (pituitary apoplexy): Đây là tình trạng cấp cứu — bệnh nhân đột ngột đau đầu dữ dội, buồn nôn, nhìn mờ, thậm chí hôn mê. Cần mổ ngay trong vòng vài giờ để giải áp và cứu tuyến yên.
– U lớn gây đau đầu dai dẳng, rối loạn hormone nặng, hoặc không đáp ứng với điều trị nội khoa cũng là lý do để cân nhắc phẫu thuật.
Phẫu thuật u tuyến yên thực hiện thế nào?
Hiện nay, phẫu thuật qua đường mũi – xoang bướm (transsphenoidal approach) là phương pháp tiêu chuẩn. Ưu điểm:
– Không cần mở sọ, ít xâm lấn.
– Thời gian hồi phục nhanh (thường 3–5 ngày nằm viện).
– Tỷ lệ thành công cao nếu u chưa xâm lấn rộng.
Tuy nhiên, sau mổ, bạn cần theo dõi hormone định kỳ, vì tuyến yên có thể bị tổn thương một phần và cần bổ sung hormone thay thế (như cortisol, hormone giáp, hoặc hormone sinh dục) trong thời gian dài.
U tuyến yên không đồng nghĩa với ung thư — phần lớn là lành tính. Nhưng vì tuyến yên điều khiển toàn bộ hệ nội tiết, nên dù u nhỏ, nếu tiết hormone bất thường, vẫn có thể gây rối loạn nghiêm trọng.
Nếu bạn vừa được chẩn đoán, đừng vội lo lắng về việc “phải mổ”. Hãy cùng bác sĩ nội tiết và ngoại thần kinh đánh giá đầy đủ:
– Xét nghiệm hormone toàn diện (prolactin, cortisol, IGF-1, TSH, FSH/LH…),
– Chụp MRI tuyến yên có thuốc cản quang,
– Đánh giá thị trường nếu u gần giao thoa thị giác.
Từ đó, chúng tôi mới đưa ra quyết định điều trị tối ưu nhất cho bạn — có thể là theo dõi, dùng thuốc, hoặc mổ.
U tuyến yên có cần mổ hay không phụ thuộc vào đặc điểm sinh học và lâm sàng của từng khối u. Trong nhiều trường hợp, điều trị nội khoa hiệu quả và an toàn hơn phẫu thuật. Tuy nhiên, khi có dấu hiệu chèn ép thần kinh hoặc rối loạn hormone nặng, mổ sớm lại là chìa khóa để bảo vệ sức khỏe lâu dài. Bạn nên được đánh giá bởi đội ngũ đa chuyên khoa để có hướng điều trị cá thể hóa và chính xác.