Rối loạn thần kinh thực vật uống thuốc gì để cải thiện?

Chào bạn,

Rối loạn thần kinh thực vật (hay còn gọi là rối loạn hệ thần kinh tự chủ) không phải là một bệnh lý cụ thể, mà là tình trạng mất cân bằng trong hoạt động của hệ thần kinh điều khiển các chức năng tự động của cơ thể như nhịp tim, huyết áp, tiêu hóa, thân nhiệt… Việc dùng thuốc không phải lúc nào cũng cần thiết, và quan trọng hơn cả là xác định đúng nguyên nhân gốc rễ để điều chỉnh lối sống, giảm stress và ổn định tâm lý. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, thuốc có thể hỗ trợ làm dịu triệu chứng — nhưng phải được chỉ định bởi bác sĩ chuyên khoa, không nên tự ý sử dụng.

Dưới đây, tôi sẽ chia sẻ rõ hơn để bạn hiểu khi nào cần thuốc, loại nào có thể được cân nhắc, và cách tiếp cận toàn diện hơn để kiểm soát tình trạng này.

Nguyên nhân phổ biến gây rối loạn thần kinh thực vật

Rối loạn này thường không do tổn thương thực thể, mà liên quan mật thiết đến yếu tố thần kinh – tâm lý. Một số nguyên nhân thường gặp bao gồm:

– Căng thẳng kéo dài hoặc rối loạn lo âu: Đây là nguyên nhân hàng đầu. Khi não bộ liên tục ở trạng thái “báo động”, hệ giao cảm bị kích hoạt quá mức, gây tim nhanh, đổ mồ hôi, run tay…

– Thiếu ngủ mãn tính: Giấc ngủ là thời gian hệ thần kinh tự chủ “tái cân bằng”. Thiếu ngủ làm mất kiểm soát các phản ứng sinh lý.

– Rối loạn nội tiết: Như cường giáp, tiền mãn kinh, hoặc rối loạn tuyến thượng thận.

– Di chứng sau nhiễm virus (ví dụ: hậu COVID-19): Nhiều bệnh nhân xuất hiện triệu chứng như chóng mặt, mệt, tim đập nhanh do ảnh hưởng đến trung tâm điều hòa thần kinh thực vật.

– Lối sống ít vận động, ngồi nhiều, ăn uống thất thường: Làm suy giảm khả năng tự điều tiết của cơ thể.

Dấu hiệu cảnh báo cần đi khám chuyên khoa

Không phải ai bị hồi hộp, mệt mỏi cũng là rối loạn thần kinh thực vật. Bạn nên đi khám nếu có các biểu hiện sau:

– Tim đập nhanh >100 lần/phút khi nghỉ, kèm khó thở hoặc ngất xỉu.

– Huyết áp dao động bất thường (quá cao hoặc quá thấp) không giải thích được.

– Rối loạn tiêu hóa kéo dài (tiêu chảy, táo bón luân phiên) không do chế độ ăn.

– Mất kiểm soát tiểu tiện hoặc đổ mồ hôi bất thường ở một bên cơ thể.

– Triệu chứng ảnh hưởng nghiêm trọng đến sinh hoạt, công việc, hoặc gây lo âu quá mức.

Trong phòng khám, thường yêu cầu bệnh nhân làm điện tim, xét nghiệm tuyến giáp, đôi khi chụp MRI hoặc test nghiêng bàn (tilt table test) để loại trừ các bệnh lý thực thể trước khi chẩn đoán rối loạn thần kinh thực vật.

Các nhóm thuốc có thể được cân nhắc (theo chỉ định bác sĩ)

Lưu ý: Không có thuốc đặc trị cho rối loạn thần kinh thực vật. Thuốc chỉ dùng để kiểm soát triệu chứng, và luôn đi kèm với thay đổi lối sống. Một số nhóm thường được xem xét:

– Thuốc chẹn beta (như propranolol): Dùng ngắn hạn để giảm tim nhanh, run tay do lo âu. Không dùng nếu bạn bị hen suyễn hoặc huyết áp thấp.

– Thuốc an thần nhẹ hoặc chống lo âu (như alprazolam, lorazepam): Chỉ dùng trong thời gian rất ngắn, dưới giám sát chặt chẽ, vì dễ gây lệ thuộc.

– Thuốc chống trầm cảm 3 vòng hoặc SSRI (như amitriptyline, sertraline): Hiệu quả với những người có rối loạn lo âu hoặc trầm cảm đi kèm — vì chúng điều chỉnh cả hệ thần kinh trung ương và tự chủ.

– Thuốc điều hòa thần kinh thực vật có nguồn gốc thảo dược (như chiết xuất lạc tiên, bình vôi, nữ lang): Có thể hỗ trợ giấc ngủ và giảm kích thích nhẹ, nhưng hiệu quả chưa được chứng minh mạnh mẽ trong y học hiện đại.

 khuyên bệnh nhân: Thuốc là “cái phanh”, còn lối sống mới là “tay lái”. Dùng thuốc mà không thay đổi stress, ngủ nghỉ, vận động thì triệu chứng sẽ tái phát.

Hướng dẫn giảm triệu chứng và phòng ngừa tái phát không dùng thuốc

Đây mới là chìa khóa điều trị lâu dài. Trong nhiều trường hợp, chỉ cần áp dụng các biện pháp sau, triệu chứng sẽ cải thiện rõ rệt sau 4–8 tuần:

– Tập thở sâu và thiền chánh niệm: Giúp kích hoạt hệ phó giao cảm — “hệ thư giãn” của cơ thể. Mỗi ngày 10–15 phút đã có tác dụng rõ.

– Vận động đều đặn: Đi bộ nhanh 30 phút/ngày, yoga, bơi lội… giúp cân bằng hệ thần kinh và giảm cortisol (hormone stress).

– Ngủ đủ và đúng giờ: Cố gắng đi ngủ trước 11 giờ đêm, tránh dùng điện thoại trước khi ngủ.

– Hạn chế caffeine, rượu, thuốc lá: Những chất này kích thích hệ giao cảm, làm triệu chứng nặng hơn.

– Ghi nhật ký triệu chứng: Ghi lại thời điểm, cảm xúc, hoạt động khi triệu chứng xuất hiện — giúp bạn và bác sĩ tìm ra “tác nhân kích hoạt”.

Rối loạn thần kinh thực vật tuy không nguy hiểm đến tính mạng, nhưng có thể làm giảm chất lượng cuộc sống nghiêm trọng nếu không được quản lý đúng cách. Đừng vội tìm “viên thuốc kỳ diệu” — thay vào đó, hãy coi đây là tín hiệu cơ thể đang kêu cứu vì quá tải stress. Những bệnh nhân kiên trì điều chỉnh lối sống, kết hợp tâm lý trị liệu, thường phục hồi tốt hơn người chỉ trông chờ vào thuốc.

Nếu triệu chứng kéo dài trên 2–3 tuần, ảnh hưởng đến sinh hoạt hoặc khiến bạn lo lắng quá mức, hãy đến gặp bác sĩ chuyên khoa thần kinh hoặc tâm thần để được đánh giá toàn diện. Đôi khi, một buổi tư vấn tâm lý còn hiệu quả hơn cả đơn thuốc.