Nhồi máu não là gì?

“Dạo gần đây, bố tôi bỗng nói ngọng, tay chân yếu đi và hay quên. Gia đình rất lo lắng, đưa đi khám thì bác sĩ nghi ngờ nhồi máu não. Tôi không hiểu rõ đây là bệnh gì, có nguy hiểm không và tại sao lại xảy ra ở người lớn tuổi như vậy?”

Chuyên viên tư vấn

Chào bạn,

Nhồi máu não là một dạng đột quỵ do tắc nghẽn động mạch não, khiến vùng não phía sau chỗ tắc bị thiếu máu và oxy trầm trọng. Nếu không được xử trí kịp thời, các tế bào thần kinh tại khu vực đó có thể hoại tử chỉ trong vài phút, dẫn đến di chứng nặng nề hoặc tử vong.

Đây là nguyên nhân phổ biến nhất của đột quỵ — chiếm khoảng 80–85% các trường hợp — và thường liên quan đến xơ vữa động mạch, cục máu đông hoặc các bệnh lý tim mạch nền.

Nguyên nhân chính gây nhồi máu não

– Xơ vữa động mạch: Mảng xơ vữa tích tụ trong lòng động mạch cảnh hoặc động mạch não, làm hẹp lòng mạch và dễ hình thành cục máu đông.
– Cục máu đông từ tim: Thường gặp ở người rung nhĩ, van tim nhân tạo hoặc suy tim – cục máu đông trôi từ tim lên não và gây tắc mạch.
– Tăng huyết áp kéo dài: Làm tổn thương thành mạch, tạo điều kiện cho huyết khối hình thành.
– Rối loạn lipid máu và đái tháo đường: Góp phần thúc đẩy quá trình xơ vữa và tổn thương vi mạch.
– Lối sống ít vận động, hút thuốc, béo phì: Là các yếu tố nguy cơ gián tiếp nhưng rất quan trọng.

Dấu hiệu cảnh báo nhồi máu não cần đi viện ngay

– Mặt méo, miệng lệch đột ngột khi cười hoặc nói.
– Yếu hoặc tê một bên tay/chân, đặc biệt là khi nâng tay lên thấy lệch.
– Nói ngọng, khó diễn đạt hoặc không hiểu người khác nói gì.
– Mất thăng bằng, chóng mặt dữ dội, kèm buồn nôn không rõ nguyên nhân.
– Mờ mắt một hoặc hai bên, nhìn đôi, hoặc mất thị lực đột ngột.

Lưu ý: Các triệu chứng này xuất hiện đột ngột, dù nhẹ cũng không nên chủ quan. “Thời gian là não” – mỗi phút trôi qua, hàng triệu tế bào thần kinh có thể chết.

Cách xử trí và phòng ngừa nhồi máu não hiệu quả

– Can thiệp trong “giờ vàng” (dưới 4,5 giờ): Nếu đến viện sớm, bệnh nhân có thể được dùng thuốc tan cục máu đông (rt-PA) hoặc can thiệp lấy huyết khối nội mạch.
– Kiểm soát các bệnh nền: Điều trị tốt tăng huyết áp, đái tháo đường, rối loạn lipid máu theo hướng dẫn của bác sĩ.
– Dùng thuốc chống kết tập tiểu cầu hoặc chống đông nếu có chỉ định (như aspirin, clopidogrel, warfarin, NOACs…).
– Thay đổi lối sống: Bỏ thuốc lá, hạn chế rượu bia, ăn nhiều rau củ, giảm muối – đường – chất béo bão hòa, duy trì vận động đều đặn.
– Khám sức khỏe định kỳ, đặc biệt với người trên 50 tuổi hoặc có tiền sử gia đình đột quỵ.

Khi nào cần chụp MRI hoặc CT scan não?

Tôi thường chỉ định chụp CT sọ não cấp cứu ngay khi nghi ngờ đột quỵ để loại trừ xuất huyết não. Tuy nhiên, MRI não (đặc biệt chuỗi DWI) mới là tiêu chuẩn vàng để phát hiện nhồi máu não trong những giờ đầu – vì tổn thương có thể chưa hiện rõ trên CT.

Nếu bạn thấy người thân có bất kỳ dấu hiệu bất thường nào kể trên, hãy gọi cấp cứu ngay lập tức. Đừng chờ “xem có đỡ không” – vì chậm vài phút có thể thay đổi hoàn toàn tiên lượng.

Nhồi máu não là một cấp cứu thần kinh thực sự, không phải “trúng gió” hay “mệt thông thường”. Hiểu đúng bản chất và hành động nhanh chóng sẽ quyết định khả năng hồi phục và chất lượng cuộc sống sau này. Trong phòng khám, tôi từng gặp nhiều bệnh nhân trẻ dưới 45 tuổi bị nhồi máu não do chủ quan với tăng huyết áp hoặc lối sống kém lành mạnh – nên đừng nghĩ đây là bệnh của riêng người già.