Chóng mặt nên làm gì để giảm nhanh và an toàn?

Chào bạn,

Khi bạn hỏi “chóng mặt nên làm gì”, điều đầu tiên tôi muốn nhấn mạnh là: hãy ngồi hoặc nằm xuống ngay lập tức để tránh té ngã. Chóng mặt thường không phải tình trạng cấp cứu, nhưng nó có thể là biểu hiện của nhiều nguyên nhân — từ đơn giản như mất nước, hạ huyết áp tư thế, đến các vấn đề thần kinh hoặc tai trong. Việc xử trí đúng cách ngay từ đầu sẽ giúp bạn giảm khó chịu và phòng ngừa biến chứng.

Dưới đây là những thông tin lâm sàng tôi thường chia sẻ với bệnh nhân trong phòng khám:

Nguyên nhân phổ biến gây chóng mặt

– Rối loạn tiền đình ngoại biên: do sỏi tai (bệnh BPPV), viêm dây thần kinh tiền đình — thường gây cảm giác “phòng quay”, kéo dài vài giây đến vài phút.
– Hạ huyết áp tư thế: xảy ra khi bạn đứng dậy quá nhanh, đặc biệt ở người lớn tuổi hoặc đang dùng thuốc huyết áp.
– Thiếu máu hoặc mất nước: cơ thể không đủ oxy lên não, dẫn đến hoa mắt, choáng váng.
– Lo âu hoặc tăng thông khí: thở nhanh khi căng thẳng có thể gây chóng mặt kèm tê bì tay chân.
– Bệnh lý thần kinh trung ương: hiếm hơn, nhưng nếu chóng mặt đi kèm nói ngọng, nhìn đôi, yếu tay chân — cần nghĩ đến đột quỵ.

Dấu hiệu cảnh báo cần đi khám ngay

– Chóng mặt xuất hiện đột ngột, dữ dội, không giảm sau nghỉ ngơi.
– Kèm theo nôn liên tục, mất thăng bằng, khó nuốt, nói lắp hoặc yếu một bên cơ thể.
– Xảy ra sau chấn thương đầu hoặc khi bạn trên 60 tuổi, có tiền sử tim mạch, đái tháo đường.
– Triệu chứng kéo dài hơn 24 giờ hoặc tái phát nhiều lần trong tuần.

Xử trí tại nhà khi bị chóng mặt

– Nằm yên ở nơi thoáng mát, đầu hơi cao hơn tim, tránh cử động đầu đột ngột.
– Uống nước oresol hoặc nước lọc nếu nghi ngờ mất nước; ăn nhẹ nếu chưa ăn sáng.
– Tránh lái xe, leo cầu thang hoặc vận hành máy móc cho đến khi hết hoàn toàn triệu chứng.
– Nếu do sỏi tai, bạn có thể thử nghiệm nghiệm Epley (tôi sẽ hướng dẫn cụ thể nếu bác sĩ chẩn đoán BPPV).
– Không tự ý dùng thuốc chống chóng mặt (như betahistine) nếu chưa rõ nguyên nhân — có thể che lấp triệu chứng nghiêm trọng.

Phòng ngừa chóng mặt tái phát

– Thay đổi tư thế từ từ: khi đứng dậy, hãy ngồi dậy trước 10–15 giây rồi mới đứng.
– Tập thăng bằng nhẹ nhàng hàng ngày (ví dụ: đứng một chân, đi bộ chậm trên vạch thẳng).
– Kiểm soát huyết áp, đường huyết và tránh bỏ bữa.
– Hạn chế rượu, caffeine và thuốc lá — chúng ảnh hưởng đến lưu thông máu não.
– Với người lớn tuổi: kiểm tra thị lực, dùng gậy đi bộ nếu cần để giảm nguy cơ té ngã.

Trong nhiều năm khám lâm sàng, tôi thấy phần lớn trường hợp chóng mặt lành tính — nhưng không nên chủ quan nếu triệu chứng lặp lại. Đặc biệt, nếu bạn trên 50 tuổi hoặc có bệnh nền, việc đánh giá sớm bằng khám thần kinh – tai mũi họng – tim mạch sẽ giúp loại trừ nguyên nhân nguy hiểm. Đừng đợi đến khi ngã mới đi khám; một buổi tư vấn chuyên sâu có thể giúp bạn sống an tâm hơn rất nhiều.

Nếu bạn mô tả rõ hơn về thời điểm, tần suất và triệu chứng kèm theo, tôi có thể gợi ý sát hơn nguyên nhân tiềm ẩn.