Cẩn trọng liệt dây thần kinh số 7, đột quỵ khi thời tiết chuyển lạnh

Chào bạn,

Tôi hiểu nỗi lo lắng của bạn – vì trong phòng khám, tôi gặp rất nhiều bệnh nhân cũng hoảng hốt như vậy khi thấy mặt đột ngột méo xệch, mắt không khép được, thậm chí nói ngọng hay uống nước rớt ra ngoài. Trời lạnh đột ngột đúng là yếu tố nguy cơ hàng đầu gây liệt dây thần kinh số 7 ngoại biên, và đồng thời cũng làm tăng nguy cơ đột quỵ, đặc biệt ở người lớn tuổi hoặc có bệnh nền. Tuy nhiên, hai tình trạng này hoàn toàn khác nhau về cơ chế, mức độ nguy hiểm và cách xử trí.

Nguyên nhân tại sao trời lạnh dễ gây liệt mặt và đột quỵ

– Liệt dây thần kinh số 7 ngoại biên (còn gọi là liệt Bell) thường xảy ra khi vùng mặt tiếp xúc trực tiếp với gió lạnh, đặc biệt là ban đêm hoặc sáng sớm. Nhiệt độ giảm đột ngột khiến mạch máu nuôi dây thần kinh số 7 co thắt, dẫn đến thiếu máu cục bộ, phù nề và viêm – làm gián đoạn tín hiệu điều khiển cơ mặt.
– Đột quỵ lại liên quan đến hệ tim mạch: khi trời lạnh, cơ thể phản ứng bằng cách co mạch ngoại vi để giữ nhiệt, đồng thời tăng tiết các hormone gây co mạch (như catecholamine). Điều này làm huyết áp tăng vọt, dễ gây vỡ mạch (xuất huyết não) hoặc hình thành cục máu đông (nhồi máu não), đặc biệt ở người đã có tăng huyết áp, xơ vữa động mạch hoặc rối loạn lipid máu.

Dấu hiệu cảnh báo cần đi khám ngay

Bạn đừng chủ quan nếu xuất hiện bất kỳ triệu chứng sau:

– Với liệt dây thần kinh số 7:
– Méo miệng một bên, nếp nhăn mũi – má mất cân xứng
– Mắt bên liệt không nhắm kín, khô giác mạc
– Khó nói, cười lệch, nước bọt chảy ra một bên
– Vị giác giảm ở 2/3 trước lưỡi (ít người để ý nhưng rất đặc hiệu)

– Với đột quỵ:
– Méo mặt kèm theo yếu tay/chân một bên
– Nói ngọng, không diễn đạt được ý, hiểu sai lời người khác
– Mất thăng bằng, nhìn mờ, đau đầu dữ dội đột ngột
– Lú lẫn, mất ý thức dù chỉ vài phút

⚠️ Lưu ý: Liệt mặt do đột quỵ thường không ảnh hưởng đến khả năng nhắm mắt (vì nhân chi phối ở thân não, không phải dây thần kinh ngoại biên), trong khi liệt Bell thì mắt không nhắm kín được. Đây là điểm phân biệt quan trọng mà ngay cả người không chuyên cũng có thể quan sát.

Hướng dẫn phòng ngừa và xử trí đúng cách

Với liệt dây thần kinh số 7:

– Giữ ấm vùng đầu – mặt – cổ khi ra ngoài, đặc biệt vào sáng sớm hoặc đêm khuya. Đeo khẩu trang dày, quàng khăn, đội mũ che tai.
– Không tắm khuya, không để quạt/điều hòa thổi trực tiếp vào mặt khi ngủ.
– Đi khám trong 48–72 giờ đầu kể từ khi xuất hiện triệu chứng. Điều trị sớm bằng corticosteroid, vật lý trị liệu (châm cứu, điện xung) có thể giúp phục hồi tới 90–95% chức năng.
– Tuyệt đối không cạo gió, đắp lá nóng, hoặc xoa dầu mạnh lên mặt – có thể làm tổn thương thêm dây thần kinh.

Với nguy cơ đột quỵ:

– Không dậy quá sớm khi trời còn lạnh buốt. Hãy ở trong phòng ấm 10–15 phút trước khi ra ngoài.
– Uống một cốc nước ấm sau khi thức dậy để cải thiện tuần hoàn.
– Kiểm soát huyết áp đều đặn, uống thuốc đúng giờ, không tự ý ngưng thuốc dù cảm thấy “ổn”.
– Ăn sáng đầy đủ, tránh để bụng đói – vì hạ đường huyết kết hợp với lạnh làm tăng nguy cơ đột quỵ.
– Tập thể dục nhẹ nhàng trong nhà thay vì chạy bộ ngoài trời lúc 5–6 giờ sáng.

Trời lạnh không chỉ khiến bạn cảm thấy “rét run” mà còn là yếu tố kích hoạt thầm lặng cho những rối loạn thần kinh và tim mạch nghiêm trọng. Liệt dây thần kinh số 7 tuy lành tính hơn đột quỵ, nhưng nếu bỏ lỡ “khung giờ vàng” điều trị, có thể để lại di chứng co cứng mặt, lệch nét vĩnh viễn. Còn đột quỵ – chỉ cần chậm vài giờ, hậu quả có thể là tàn tật suốt đời.

Vì vậy, giữ ấm đúng cách, quan sát cơ thể tinh tế, và hành động nhanh khi có dấu hiệu bất thường chính là chìa khóa bảo vệ sức khỏe trong mùa lạnh. Nếu bạn hoặc người thân có triệu chứng méo mặt, yếu nửa người, nói ngọng – đừng chần chừ, hãy đến cơ sở y tế ngay lập tức.