Bị zona thần kinh nên kiêng gì để nhanh khỏi và tránh biến chứng?

Chào bạn, tôi hiểu nỗi lo lắng của bạn khi mắc zona thần kinh – một bệnh do virus varicella-zoster (cùng loại gây thủy đậu) tái hoạt động khi hệ miễn dịch suy giảm. Dù zona thường tự giới hạn trong 2–4 tuần, nhưng nếu không kiêng khem đúng cách, bạn có thể đối mặt với nguy cơ nhiễm trùng thứ phát, sẹo xấu, hoặc thậm chí đau dây thần kinh sau zona kéo dài. Dưới đây là những điều bạn thực sự cần kiêng, dựa trên bằng chứng y khoa và kinh nghiệm lâm sàng.

Những điều cần tránh trong sinh hoạt hàng ngày

– Không gãi hoặc chạm tay vào vùng da tổn thương: Việc gãi không chỉ làm vỡ mụn nước, tạo điều kiện cho vi khuẩn xâm nhập gây bội nhiễm, mà còn có thể khiến virus lây lan sang vùng da lành khác. Trong phòng khám, tôi từng gặp nhiều bệnh nhân vì gãi mà để lại sẹo thâm, thậm chí viêm mô tế bào phải dùng kháng sinh.

– Tuyệt đối không dùng chung đồ dùng cá nhân: Khăn mặt, khăn tắm, chăn gối, quần áo… đều có thể mang virus. Dù zona không lây qua đường hô hấp như thủy đậu, nhưng dịch từ mụn nước vẫn có khả năng lây cho người chưa từng mắc thủy đậu (họ sẽ bị thủy đậu, không phải zona).

– Hạn chế tiếp xúc gần với người có hệ miễn dịch yếu: Đặc biệt là trẻ sơ sinh, người già, phụ nữ mang thai (nhất là 3 tháng đầu), và người đang điều trị ung thư hoặc dùng thuốc ức chế miễn dịch. Họ có nguy cơ cao bị biến chứng nếu nhiễm virus.

– Không cần “kiêng gió, kiêng nước” tuyệt đối như dân gian vẫn nghĩ: Bạn vẫn nên tắm rửa nhẹ nhàng bằng nước ấm, dùng dung dịch sát khuẩn nhẹ (như chlorhexidine pha loãng theo chỉ định) để giữ vùng da sạch, khô ráo. Tránh chà xát mạnh, tắm quá lâu hoặc để vùng da ẩm ướt — điều này mới thực sự tạo môi trường cho vi khuẩn phát triển.

Thực phẩm nên hạn chế khi bị zona

Một số quan niệm kiêng khem trong dân gian cần được nhìn nhận lại dưới góc độ khoa học:

– Đồ ngọt, đường tinh luyện: Đường làm suy giảm chức năng bạch cầu tạm thời, cản trở khả năng chống virus của cơ thể. Hạn chế bánh kẹo, nước ngọt, trà sữa.

– Thực phẩm cay nóng, nhiều dầu mỡ: Gây tăng phản ứng viêm tại chỗ, khiến cảm giác đau rát nặng hơn. Tránh ớt, tiêu, đồ chiên xào nhiều dầu.

– Rượu, bia và chất kích thích: Ức chế miễn dịch, làm chậm quá trình tái tạo da và tăng nguy cơ đau thần kinh sau zona.

– Thực phẩm giàu arginine: Acid amin arginine có thể hỗ trợ virus herpes (gồm cả varicella-zoster) nhân lên. Nên tạm tránh sô cô la, đậu phộng, hạt bí, yến mạch, lúa mì trong giai đoạn cấp.

– Gelatin: Dù chưa có bằng chứng mạnh, nhưng một số bác sĩ lâm sàng khuyến cáo hạn chế thạch, kẹo dẻo, nước hầm xương đặc — vì gelatin có nguồn gốc từ collagen động vật, chứa arginine.

– Thịt gà, thịt bò, trứng, rau muống: Không có cơ sở khoa học rõ ràng cho thấy chúng gây sẹo lồi ở người bình thường. Tuy nhiên, nếu bạn có cơ địa sẹo lồi, hoặc vùng da zona bị bội nhiễm, thì nên hạn chế tạm thời để tránh kích thích tăng sinh mô sẹo. Với đa số người, protein từ các thực phẩm này lại cần thiết để phục hồi da — nên cân nhắc thay vì kiêng tuyệt đối.

– Đồ ăn chế biến sẵn: Xúc xích, thịt hun khói, đồ đông lạnh thường chứa nhiều muối, chất bảo quản và chất béo bão hòa — làm tăng viêm toàn thân, không tốt cho quá trình hồi phục.

Lời khuyên của bác sĩ

Zona thần kinh không chỉ là “mụn nước ngoài da” — đó là dấu hiệu cho thấy hệ miễn dịch của bạn đang suy yếu. Việc kiêng khem hợp lý giúp giảm biến chứng, nhưng quan trọng hơn là điều trị sớm bằng thuốc kháng virus (như acyclovir, valacyclovir) trong vòng 72 giờ đầu. Trong nhiều trường hợp tôi gặp, bệnh nhân chỉ tập trung kiêng ăn mà bỏ lỡ “khung vàng” điều trị, dẫn đến đau thần kinh dai dẳng hàng tháng.

Vì vậy, nếu bạn thấy đau rát dọc theo một bên cơ thể, kèm theo mụn nước thành dải, hãy đi khám ngay — đừng chỉ trông chờ vào kiêng cữ. Ăn uống lành mạnh, nghỉ ngơi đủ, giữ tinh thần ổn định và tuân thủ điều trị mới là chìa khóa giúp bạn vượt qua zona an toàn, nhanh chóng và ít di chứng nhất.