Alzheimer có những dấu hiệu nhận biết?
Chào bạn,
Những biểu hiện bạn mô tả rất đáng được quan tâm. Bệnh Alzheimer — dạng phổ biến nhất của sa sút trí tuệ — thường khởi phát âm thầm với các triệu chứng suy giảm nhận thức ngày càng rõ rệt, ảnh hưởng trực tiếp đến sinh hoạt, giao tiếp và khả năng tự chăm sóc bản thân. Dưới đây, tôi sẽ chia sẻ rõ hơn về các dấu hiệu điển hình, khi nào cần cảnh giác, và cách hỗ trợ người bệnh hiệu quả.
Các triệu chứng điển hình của bệnh Alzheimer
Bệnh Alzheimer không chỉ đơn thuần là “quên” — mà là sự suy giảm tiến triển của nhiều chức năng não bộ. Dưới góc nhìn lâm sàng, tôi thường theo dõi các nhóm triệu chứng sau:
– Mất trí nhớ ngắn hạn rõ rệt: Người bệnh thường quên thông tin mới học được, lặp lại câu hỏi hoặc câu chuyện trong cùng một buổi trò chuyện, bỏ lỡ các cuộc hẹn quan trọng, thậm chí không nhớ tên con cháu — điều hiếm khi xảy ra ở lão hóa sinh lý bình thường.
– Suy giảm khả năng tư duy và lập kế hoạch: Khó khăn trong việc quản lý tài chính, tính toán hóa đơn, lên thực đơn, hoặc đưa ra quyết định đơn giản như chọn trang phục phù hợp theo thời tiết.
– Rối loạn ngôn ngữ: Không tìm được từ phù hợp, gọi sai tên đồ vật (ví dụ gọi “cái uống nước” thay vì “cốc”), hoặc ngừng giữa chừng khi đang nói vì không thể diễn đạt tiếp.
– Mất phương hướng không gian và thời gian: Bị lạc ngay trong khu phố quen thuộc, nhầm lẫn ngày trong tuần, tháng, hoặc thậm chí không nhận ra đang ở mùa nào.
– Thay đổi tâm trạng và hành vi: Trở nên lo âu, cáu gắt vô cớ, thờ ơ với sở thích trước đây, hoặc rút lui khỏi các hoạt động xã hội — đôi khi bị nhầm là “già rồi nên hay gắt”.
– Khó thực hiện các hoạt động quen thuộc: Không biết cách dùng điện thoại, bật bếp, hoặc mặc quần áo đúng trình tự — dù trước đây làm rất thành thạo.
Khi nào nên đi khám chuyên khoa thần kinh?
Không phải ai hay quên cũng mắc Alzheimer, nhưng bạn nên đưa người thân đi khám nếu thấy ít nhất hai trong các dấu hiệu trên xuất hiện đồng thời, kéo dài trên 2–3 tuần và ảnh hưởng rõ rệt đến sinh hoạt. Đặc biệt cảnh giác khi:
– Triệu chứng xuất hiện ở độ tuổi dưới 65 (Alzheimer sớm).
– Có tiền sử gia đình có người mắc sa sút trí tuệ.
– Người bệnh bắt đầu có ảo giác, hoang tưởng (nghi ngờ người thân ăn cắp, cho rằng đồ đạc bị đổi chỗ).
– Không còn nhận ra người thân hoặc mất khả năng tự chăm sóc (ăn, vệ sinh, mặc đồ).
Trong phòng khám, tôi thường kết hợp đánh giá lâm sàng, test nhận thức (như MMSE hoặc MoCA), và có thể chỉ định MRI não hoặc xét nghiệm dịch não tủy để loại trừ nguyên nhân khác.
Làm gì để hỗ trợ và làm chậm tiến triển bệnh?
Hiện chưa có thuốc chữa khỏi Alzheimer, nhưng can thiệp sớm giúp kéo dài giai đoạn độc lập, cải thiện chất lượng cuộc sống:
– Duy trì thói quen sinh hoạt có cấu trúc: Lịch ăn, ngủ, vận động đều đặn giúp não bộ định hướng tốt hơn.
– Kích thích nhận thức nhẹ nhàng: Giải ô chữ, nghe nhạc quen thuộc, xem album ảnh cũ — những hoạt động kích hoạt trí nhớ dài hạn.
– Đảm bảo an toàn tại nhà: Gắn thiết bị định vị nếu có nguy cơ đi lạc, loại bỏ vật sắc nhọn, lắp tay vịn trong nhà tắm.
– Hỗ trợ tâm lý cho cả người bệnh và người chăm sóc: Rối loạn hành vi ở Alzheimer thường khiến người chăm sóc kiệt sức. Tham gia nhóm hỗ trợ hoặc tư vấn chuyên khoa rất quan trọng.
– Kiểm soát các bệnh nền: Tăng huyết áp, đái tháo đường, rối loạn lipid máu — nếu không kiểm soát tốt — sẽ làm Alzheimer tiến triển nhanh hơn.
Lời khuyên từ bác sĩ
Alzheimer không phải là “bệnh của tuổi già” mà là một rối loạn thoái hóa thần kinh tiến triển, và sự khác biệt lớn nhất so với lão hóa bình thường là mức độ ảnh hưởng đến chức năng sống. Nếu bạn thấy người thân có những thay đổi nhận thức bất thường — đừng chần chừ. Việc chẩn đoán sớm không chỉ giúp can thiệp y tế kịp thời, mà còn cho gia đình thời gian chuẩn bị về tinh thần, tài chính và kế hoạch chăm sóc dài hạn.
Hãy nhớ: sự quan sát tinh tế của người thân chính là “công cụ chẩn đoán” đầu tiên và quan trọng nhất.
