Trẻ nhỏ có dùng được thuốc chống say xe không?

“Con em mới hơn 1 tuổi, mỗi lần đi ô tô là nôn ói, mặt mày tái xanh. Em rất lo, định mua thuốc chống say xe cho con uống nhưng nghe nói em bé uống thuốc dễ gặp tác dụng phụ. Vậy có cách nào an toàn hơn không, thưa bác sĩ?”

Chuyên viên tư vấn

Đã trả lời: Ngày

Chào bạn, tôi hiểu nỗi lo lắng của bạn khi thấy con khó chịu mỗi lần di chuyển. Trẻ dưới 2 tuổi tuyệt đối không nên dùng thuốc chống say xe, vì nhóm thuốc này – chủ yếu là kháng histamin – chưa được chứng minh an toàn ở lứa tuổi này và có thể gây ra các tác dụng phụ nghiêm trọng như ức chế hô hấp, rối loạn nhịp tim hoặc thậm chí co giật. Với trẻ từ 2 tuổi trở lên, việc dùng thuốc chỉ nên thực hiện khi có chỉ định rõ ràng từ bác sĩ, và luôn đi kèm các biện pháp hỗ trợ không dùng thuốc.

Dưới đây là những điều bạn cần biết để bảo vệ sức khỏe của con một cách an toàn và hiệu quả:

Nguyên nhân và rủi ro khi dùng thuốc chống say xe ở trẻ nhỏ

Say xe (hay còn gọi là rối loạn vận động) xảy ra khi não bộ nhận được tín hiệu mâu thuẫn từ mắt, tai trong và các thụ thể cảm giác ở cơ – khớp. Ở trẻ nhỏ, hệ thống tiền đình chưa phát triển hoàn chỉnh nên dễ bị ảnh hưởng hơn người lớn. Tuy nhiên, việc dùng thuốc để can thiệp lại tiềm ẩn nhiều rủi ro:

– Thuốc kháng histamin thế hệ 1 (như dimenhydrinate, diphenhydramine) – thành phần phổ biến trong thuốc chống say xe – có thể gây ức chế thần kinh trung ương, đặc biệt nguy hiểm ở trẻ dưới 2 tuổi.

– Chưa có đủ dữ liệu lâm sàng về liều an toàn và hiệu quả ở trẻ nhỏ, do các thử nghiệm dược lý thường loại trừ nhóm tuổi này.

– Một số thuốc như cyclizine chống chỉ định dưới 6 tuổi, meclizine dưới 12 tuổi vì nguy cơ tác dụng phụ cao.

Dấu hiệu cho thấy trẻ cần được đánh giá y khoa

Bạn nên đưa trẻ đi khám nếu say xe đi kèm các biểu hiện sau:

– Nôn ói liên tục, không thể giữ được nước hoặc thức ăn.

– Trẻ lơ mơ, khó đánh thức, hoặc có cơn co giật sau khi dùng thuốc.

– Say xe xảy ra ngay cả khi di chuyển quãng đường ngắn hoặc trong điều kiện bình thường (không xóc, không mùi khó chịu).

– Trẻ có tiền sử rối loạn thần kinh, động kinh hoặc dị ứng thuốc.

Biện pháp an toàn, không dùng thuốc – ưu tiên hàng đầu cho mọi lứa tuổi

Trong phòng khám, tôi luôn khuyên phụ huynh ưu tiên các biện pháp tự nhiên trước khi nghĩ đến thuốc, đặc biệt với trẻ nhỏ:

– Vị trí ngồi lý tưởng: Nếu đi ô tô, cho trẻ ngồi ghế trước (với sự giám sát) hoặc giữa xe – nơi ít rung lắc nhất. Tránh để trẻ nhìn xuống sách, điện thoại; thay vào đó, khuyến khích nhìn ra xa, về phía chân trời.

– Tạo môi trường dễ chịu: Mở cửa sổ thông gió nhẹ, tránh mùi xăng, nước hoa hay thức ăn nặng mùi. Có thể cho trẻ ngửi tinh dầu bạc hà loãng, vỏ cam, quýt – những mùi giúp làm dịu hệ thần kinh.

– Giữ trẻ tỉnh táo hoặc ngủ sâu: Trẻ nửa tỉnh nửa mê dễ say xe hơn. Nếu trẻ buồn ngủ, hãy để con ngủ trọn giấc; nếu không, hãy trò chuyện, hát nhẹ hoặc chơi trò đơn giản để phân tâm.

– Chế độ ăn uống hợp lý: Trước chuyến đi 1–2 giờ, cho trẻ ăn nhẹ (bánh mì, chuối, sữa chua). Tránh đồ chiên, cay, chua hoặc uống quá no.

– Kẹo gừng hoặc bạc hà: Với trẻ trên 3 tuổi, ngậm kẹo có chiết xuất gừng hoặc bạc hà có thể làm giảm cảm giác buồn nôn nhờ tác dụng điều hòa phản xạ nôn.

Ngoài ra, một số phụ huynh áp dụng xoa bóp huyệt nội quan (nằm trên cổ tay, cách nếp gấp 3 ngón tay) – phương pháp y học cổ truyền được ghi nhận có hiệu quả hỗ trợ giảm buồn nôn.

Khi nào có thể cân nhắc dùng thuốc – và dùng thế nào cho đúng?

Chỉ khi các biện pháp trên không hiệu quả và chuyến đi bắt buộc kéo dài (trên 2–3 giờ), bạn mới nên tham vấn bác sĩ nhi hoặc dược sĩ để cân nhắc dùng thuốc. Ví dụ:

– Nautamine (chứa meclozine) có thể dùng cho trẻ từ 2 tuổi, nhưng liều phải được điều chỉnh theo cân nặng, không dùng liều người lớn chia nhỏ.

– Luôn uống thuốc trước 30–60 phút khi khởi hành.

– Không kết hợp nhiều loại thuốc chống say xe, hoặc dùng chung với thuốc cảm, ho có chứa kháng histamin – nguy cơ quá liều rất cao.

– Theo dõi sát trong 2 giờ đầu: nếu trẻ xuất hiện lừ đừ bất thường, thở nhanh, da tái – cần ngừng thuốc và đến cơ sở y tế ngay.

Là một bác sĩ thường xuyên tiếp xúc với các ca say xe ở trẻ, tôi luôn nhấn mạnh: an toàn phải đặt lên hàng đầu. Thuốc chống say xe không phải “kẹo ngọt” – nó là dược phẩm có hoạt tính sinh học mạnh. Với trẻ dưới 2 tuổi, không có chỉ định dùng thuốc trong bất kỳ hoàn cảnh nào. Với trẻ lớn hơn, hãy coi thuốc là phương án cuối cùng, sau khi đã thử mọi cách tự nhiên.

Hơn hết, việc chuẩn bị kỹ lưỡng cho chuyến đi – từ giấc ngủ, bữa ăn đến tâm lý – thường mang lại hiệu quả tốt hơn bạn nghĩ. Nếu con bạn thường xuyên say xe dù đã áp dụng đủ biện pháp, hãy đưa trẻ đi khám để loại trừ các nguyên nhân tiềm ẩn như rối loạn tiền đình hoặc vấn đề tiêu hóa.