Trẻ em bị dị ứng – dấu hiệu nhận biết và cách xử trí đúng?

Con tôi mới 3 tuổi, dạo gần đây cứ nổi mẩn đỏ khắp người sau khi ăn tôm, kèm theo ngứa dữ dội và quấy khóc suốt đêm. Tôi rất lo lắng không biết có phải cháu bị dị ứng thực phẩm hay chỉ là mề đay thông thường. Liệu tình trạng này có nguy hiểm không, và tôi nên làm gì để bảo vệ con?

Chuyên viên tư vấn

Chào bạn,

Trẻ em hoàn toàn có thể bị dị ứng — và trên thực tế, dị ứng ở trẻ nhỏ đang ngày càng phổ biến hơn do nhiều yếu tố môi trường, di truyền và lối sống. Dị ứng xảy ra khi hệ miễn dịch của cơ thể phản ứng quá mức với một chất vốn vô hại (gọi là dị nguyên), như thực phẩm, phấn hoa, lông thú, hay thậm chí là một số loại thuốc.

Dưới đây, tôi sẽ chia sẻ rõ hơn về nguyên nhân, dấu hiệu cảnh báo và cách xử lý an toàn khi trẻ bị dị ứng — dựa trên kinh nghiệm lâm sàng nhiều năm của tôi trong chuyên khoa Nhi và Miễn dịch.

Nguyên nhân thường gặp gây dị ứng ở trẻ em

– Dị ứng thực phẩm: Các tác nhân phổ biến nhất bao gồm sữa bò, trứng, đậu phộng, hải sản, đậu nành và lúa mì. Đây là nhóm nguyên nhân hàng đầu ở trẻ dưới 5 tuổi.

– Dị ứng hô hấp: Phấn hoa, bụi nhà, nấm mốc, lông thú cưng có thể kích hoạt viêm mũi dị ứng hoặc hen suyễn.

– Tiếp xúc da: Xà phòng, nước giặt, kem dưỡng, hoặc thậm chí vải quần áo cũng có thể gây viêm da tiếp xúc dị ứng.

– Thuốc: Một số kháng sinh (như penicillin) hoặc thuốc hạ sốt có thể gây phản ứng dị ứng cấp tính.

– Yếu tố di truyền: Nếu bố mẹ từng bị dị ứng, hen, chàm hoặc viêm mũi dị ứng, nguy cơ con mắc các bệnh lý tương tự sẽ cao hơn đáng kể.

Dấu hiệu cảnh báo dị ứng nghiêm trọng cần đi khám ngay

– Phát ban lan rộng, sưng môi/mặt, khó thở, khò khè hoặc thở rít — đây có thể là sốc phản vệ, một cấp cứu y khoa.

– Nôn ói, tiêu chảy hoặc đau bụng dữ dội sau khi ăn một loại thực phẩm mới.

– Ngứa mắt, chảy nước mũi kéo dài >1 tuần kèm hắt hơi liên tục — gợi ý viêm mũi dị ứng mạn tính.

– Da khô, nứt nẻ, nổi mảng đỏ có vảy (thường ở khuỷu tay, đầu gối) — có thể là chàm dị ứng (eczema).

– Triệu chứng tái phát nhiều lần dù đã tránh yếu tố nghi ngờ.

💡 Tôi từng gặp nhiều phụ huynh chủ quan với các biểu hiện “nhẹ” như ngứa da hay sổ mũi, nhưng sau đó trẻ tiến triển thành hen suyễn hoặc dị ứng nặng hơn nếu không được can thiệp sớm.

Cách xử trí tại nhà và phòng ngừa tái phát

– Ngừng tiếp xúc ngay với dị nguyên nghi ngờ: Nếu nghi do thức ăn, hãy loại bỏ hoàn toàn khỏi khẩu phần ít nhất 2–4 tuần.

– Chườm mát vùng da ngứa: Giúp giảm cảm giác khó chịu, tránh gãi làm trầy xước và nhiễm trùng.

– Sử dụng thuốc theo chỉ định: Thuốc kháng histamine (như cetirizine dạng siro) có thể dùng ngắn ngày cho trẻ >6 tháng, nhưng không tự ý dùng corticoid hoặc thuốc nhỏ mũi co mạch kéo dài.

– Ghi nhật ký dị ứng: Ghi lại thời điểm, thực phẩm, môi trường và triệu chứng để giúp bác sĩ xác định nguyên nhân chính xác.

– Tăng cường hàng rào da: Dưỡng ẩm thường xuyên bằng kem không hương liệu, đặc biệt với trẻ có cơ địa chàm.

Khi nào cần đưa trẻ đi khám chuyên khoa?

Bạn nên đưa con đến bác sĩ Nhi hoặc chuyên gia dị ứng nếu:

– Triệu chứng xuất hiện lần đầu nhưng ảnh hưởng đến ăn uống, ngủ hoặc sinh hoạt.

– Có tiền sử gia đình mắc bệnh dị ứng.

– Đã thử loại bỏ yếu tố nghi ngờ nhưng triệu chứng vẫn tái phát.

– Cần xét nghiệm dị nguyên (qua da hoặc máu) để xác định chính xác tác nhân gây dị ứng.

Việc chẩn đoán sớm không chỉ giúp kiểm soát triệu chứng mà còn ngăn ngừa tiến triển thành các bệnh dị ứng mạn tính như hen suyễn hoặc viêm da cơ địa kéo dài đến tuổi trưởng thành.

Dị ứng ở trẻ em không phải là “bệnh vặt” — nó phản ánh sự mất cân bằng trong hệ miễn dịch non nớt của bé. Nhiều cha mẹ nghĩ rằng “lớn lên sẽ hết”, nhưng thực tế, nếu không quản lý đúng cách, dị ứng có thể để lại di chứng lâu dài. Hãy quan sát kỹ, ghi chép cẩn thận và đừng ngần ngại tìm sự hỗ trợ y khoa chuyên sâu khi cần. Sức khỏe miễn dịch của trẻ hôm nay sẽ quyết định nền tảng sức khỏe của con mai sau.