Táo bón ở trẻ em có nguy hiểm không và khi nào cần đi khám?
Chào bạn, tôi hiểu nỗi lo lắng của bạn khi thấy con mình gặp khó khăn trong sinh hoạt hàng ngày chỉ vì một vấn đề tưởng chừng “nhỏ” như táo bón. Trên thực tế, táo bón ở trẻ em thường lành tính và có thể cải thiện bằng thay đổi lối sống, nhưng nếu kéo dài hoặc đi kèm các dấu hiệu bất thường, đây có thể là biểu hiện của rối loạn tiêu hóa mạn tính hoặc các vấn đề chức năng khác cần can thiệp y khoa.
Nguyên nhân thường gặp gây táo bón ở trẻ em
Táo bón ở trẻ không phải lúc nào cũng do “ăn ít rau”. Tôi gặp rất nhiều phụ huynh ngạc nhiên khi con họ ăn uống đầy đủ nhưng vẫn bị táo bón. Dưới đây là những nguyên nhân phổ biến nhất:
– Chế độ ăn thiếu chất xơ: Trẻ ít ăn rau, trái cây, ngũ cốc nguyên cám khiến phân thiếu khối lượng và khô cứng.
– Uống không đủ nước: Nước giúp làm mềm phân; thiếu nước khiến phân trở nên đặc quánh và khó tống xuất.
– Nhịn đi vệ sinh: Nhiều trẻ vì mải chơi, ngại nhà vệ sinh trường học, hoặc từng bị nứt kẽ hậu môn nên sợ đau và cố nhịn – tạo thành vòng luẩn quẩn.
– Thay đổi sinh hoạt hoặc tâm lý: Đi du lịch, chuyển trường, căng thẳng trong gia đình… đều có thể ảnh hưởng đến nhu động ruột.
– Tác dụng phụ của thuốc: Một số thuốc như sắt, thuốc ho có chứa codein, hoặc thuốc kháng histamine có thể làm chậm nhu động ruột.
– Rối loạn chức năng ruột mạn tính: Hiếm hơn, nhưng một số trẻ có thể mắc hội chứng ruột kích thích (IBS) hoặc bệnh Hirschsprung (thiếu tế bào thần kinh ở đại tràng).
Dấu hiệu cảnh báo cần đưa trẻ đi khám bác sĩ
Hầu hết các trường hợp táo bón ở trẻ có thể xử lý tại nhà, nhưng bạn nên lưu ý những dấu hiệu sau – đây là “đèn đỏ” cần can thiệp y tế:
– Táo bón kéo dài trên 2 tuần dù đã điều chỉnh chế độ ăn và sinh hoạt.
– Đau bụng dữ dội, nôn mửa, chướng bụng hoặc không thể xì hơi.
– Có máu tươi trong phân (có thể do nứt kẽ hậu môn, nhưng cũng cần loại trừ nguyên nhân sâu hơn).
– Trẻ chậm lên cân, biếng ăn kéo dài, hoặc có biểu hiện suy dinh dưỡng.
– Mất kiểm soát đại tiện (đi ngoài không tự chủ) sau giai đoạn đã biết tự đi vệ sinh.
Hướng dẫn giảm táo bón và phòng ngừa tái phát cho trẻ
Bạn hoàn toàn có thể giúp con cải thiện tình trạng này ngay tại nhà, nếu áp dụng đúng và kiên trì:
– Tăng chất xơ từ thực phẩm tự nhiên: Rau xanh (rau mồng tơi, rau dền), trái cây chín (chuối chín, táo, lê, đu đủ), yến mạch, đậu… nên có mặt trong mỗi bữa ăn.
– Đảm bảo uống đủ nước: Trẻ dưới 1 tuổi cần ~600ml/ngày, trẻ 1–3 tuổi ~900ml, và trẻ lớn hơn cần 1–1.5 lít nước/ngày (tùy cân nặng và hoạt động).
– Tạo thói quen đi vệ sinh đều đặn: Cho trẻ ngồi bô 5–10 phút sau bữa sáng, ngay cả khi chưa có nhu cầu – giúp ruột hình thành phản xạ.
– Khuyến khích vận động: Chạy nhảy, đạp xe, bơi lội… giúp kích thích nhu động ruột tự nhiên.
– Massage bụng nhẹ nhàng: Xoa theo chiều kim đồng hồ quanh rốn 5–10 phút mỗi ngày, tốt nhất sau ăn 30 phút.
– Tránh lạm dụng thuốc nhuận tràng: Chỉ dùng khi có chỉ định của bác sĩ, vì dùng lâu dài có thể làm ruột “lười” co bóp.
Táo bón ở trẻ em thường bắt nguồn từ thói quen ăn uống và sinh hoạt, chứ không phải bệnh lý nặng. Tuy nhiên, nếu để kéo dài, nó có thể gây nứt kẽ hậu môn, ám ảnh tâm lý khi đi vệ sinh, thậm chí ảnh hưởng đến sự phát triển thể chất và tinh thần của trẻ. Điều quan trọng nhất là kiên nhẫn, đồng hành cùng con trong việc xây dựng lối sống lành mạnh – chứ không phải tìm cách “giải quyết nhanh” bằng thuốc. Nếu sau 1–2 tuần áp dụng các biện pháp mà không cải thiện, bạn nên đưa trẻ đến gặp bác sĩ nhi hoặc chuyên khoa tiêu hóa để được đánh giá toàn diện.
